140
TRẠNG NGUYÊN TRẦN TẤT VĂN
Trần Tất Văn người xã Nguyệt Áng, huyện An
Lão (nay là thôn Nguyệt Áng, xã Thái Sơn, huyện
An Lão, Thành phố Hải Phòng).
Ông đỗ Trạng nguyên khoa Bính Tuất, niên hiệu
Thống Nguyên thứ 5 (1526), đời vua Lê Cung
Hoàng. Làm quan nhà Mạc đến chức Thượng thư,
tước Hàn Xuyên bá, từng đi sứ nhà Minh
1
.
CUỘC ĐỜI VÀ GIAI THOẠI
VỀ TRẠNG NGUYÊN TRẦN TẤT VĂN
1. Sự nghiệp nhiều thăng trầm
Từ đời vua Lê Uy Mục đến đời vua Lê Tương
Dực trở đi, các vua Lê đều sa vào con đường xa hoa
vô độ. Triều đình đổ nát, quan lại tham nhũng, lộng
hành, nội bộ triều đình lục đục, lập bè phái chém
giết lẫn nhau, tranh giành quyền lực. Đời sống nhân
_______________
1. Xem Ngô Đức Thọ (Chủ biên): Các nhà khoa bảng
Việt Nam (1075-1919), Sđd.
141
dân cực khổ trăm bề. Theo lệ thường, người đỗ
Trạng nguyên sẽ được dựng bia tiến sĩ ở Văn miếu.
Nhưng khoa thi năm đó, do tình hình loạn lạc nên
Trạng nguyên Trần Tất Văn không được vinh dự ấy.
Nhiều quan lại chán ghét triều đình đương thời và
muốn thay đổi triều chính, Trần Tất Văn cũng ở
trong số đó. Ngay sau khi thi đỗ, Trạng nguyên
Trần Tất Văn được nhà Lê bổ nhiệm làm quan hàng
tứ phẩm. Với hy vọng nhà Mạc có thể xây dựng lại
đất nước thống nhất cường thịnh, ông và nhiều
quan lại cùng chí hướng ủng hộ Mạc Đăng Dung lật
đổ nhà Lê lập nên triều Mạc; trở thành một trong
những người có đóng góp lớn trong việc lập nên
vương triều mới. Ông được Mạc Đăng Dung kính
trọng, bổ nhiệm phụ trách 5 tòa đô đốc và sảnh viện.
Ông hết lòng phò tá vua Mạc ổn định tình hình đất
nước. Khi Mạc Đăng Doanh, con trai của Mạc Đăng
Dung lên ngôi, ông vẫn tiếp tục được trọng dụng và
được phong đến chức Thượng thư, tước Hàn Xuyên
bá, phụ trách việc soạn thảo văn thư giữa nhà Mạc
với nhà Minh. Ông từng được cử đi sứ nhà Minh.
Dấu ấn nổi bật trong sự nghiệp chính trị, văn
chương và được nhắc nhiều trong sử sách về Trạng
nguyên Trần Tất Văn là lần đi sứ nhà Minh với bài
biểu lui vạn binh. Sử sách ghi rằng: Sau khi nhà Mạc
lên ngôi, tàn dư nhà Lê cầu cứu nhà Minh. Viện cớ
diệt Mạc để khôi phục Lê, nhà Minh xâm lược nước
ta. Trạng nguyên được vua Mạc Đăng Doanh cử đi
