172
“Chàng màng” chỉ đặc tính của con cuốc. “Lẩn như
cuốc” cũng là một thành ngữ phổ biến trong dân gian.
Xuân Chính nghe xong đối luôn:
- Hục hặc, hục hặc, nghe có giặc đã run như cầy.
Câu đối quá chỉnh. “Hục hặc” được lặp lại đúng
tính chất của con cầy. “Run như cầy” cũng là thành
ngữ dân gian. Đặc biệt hơn nữa, Xuân Chính dùng
“cầy” để đối với “cuốc”, vừa là một loài chim, vừa
chỉ công cụ nhà nông.
Quan huyện nghe xong vừa tức vừa phục, vì
ở câu trên ông ta chê Xuân Chính lười, thì ở câu
dưới Xuân Chính đã cự lại ông ta, cho rằng ông
ta vừa hèn vừa nhát, mới chỉ nghe tin có giặc đã
run như cầy sấy. Tức nhưng không làm gì được
vì vế đối quá chỉnh nên quan huyện đành tha cho
Xuân Chính.
Năm 13 tuổi, Xuân Chính dự khoa thi Hương, chỉ
trúng Tam trường. Cậu vì thế mà chán ngán, thất
vọng sinh ra trễ nải việc học hành, ngày ngày chỉ
rong chơi với đám bạn. Một đêm nằm ngủ, lại mơ
thấy Thành Hoàng làng hiện ra, nói:
- Cuộc đời còn có nhiều sự biến đổi không
ngừng, ngươi còn phải trải qua nhiều gian lao vất
vả, nhưng cứ bền sức chịu khó đèn sách thì ắt có
ngày thành công.
Xuân Chính giật mình tỉnh dậy. Ngẫm nghĩ lại
lời Thành Hoàng nói, thấy thần dạy thật đúng, lại
ngày đêm miệt mài học tập.
173
Năm 16 tuổi, Xuân Chính thi Hương, đỗ đầu cả
bốn trường, gọi là Giải nguyên đệ nhất. Năm 19 tuổi,
Xuân Chính đội lễ ra đình để cúng các bậc Thánh hiền,
trong khi đợi đến lượt lễ, cậu ngả người nằm thiu thiu
ngủ, chợt mơ màng nghe như có tiếng người nói:
“Trạng nguyên chớ nằm”. Nghe vậy Xuân Chính
mừng lắm, trong lòng cậu đinh ninh mình sau này sẽ
công thành danh toại.
Năm Xuân Chính 24 tuổi, có một người tên Sài
Tư, hiệu là Niên Hoành, là con của một vị Thượng
thư, nức tiếng hay chữ. Xuân Chính thấy thế liền
đến xin làm học trò. Gặp được thầy giỏi, cậu càng
dốc chí học hành, chẳng bao lâu, văn bài của Xuân
Chính tiến bộ vượt bậc, các bạn học ai ai cũng ngợi
khen. Nhưng không được bao lâu, thầy Sài Tư
được triệu vào kinh dạy học, Xuân Chính lại tìm
đến một thầy khác là quan Thừa sứ ở làng Tháp,
cũng nổi danh hay chữ. Học được ba tháng, quan
Thừa sứ nói:
- Văn từ của con mạch lạc, khẩu khí mạnh mẽ,
ngang tầm với văn từ của các bậc khôi nguyên. Vậy
con hãy về nhà, mở trường dạy học, đợi đến khoa
thi thì hãy vào kinh ứng thí.
Nghe lời thầy, Xuân Chính về nhà mở trường
dạy học, học trò theo học rất đông. Năm 37 tuổi,
Xuân Chính thi đỗ Hoành từ học sĩ, được bổ làm
Huấn đạo phủ Nghĩa Hưng. Song ông vẫn chưa từ
bỏ giấc mộng Trạng nguyên, nên hai năm sau, ông
