178
TRẠNG NGUYÊN NGUYỄN QUỐC TRINH
(1625 - 1674)
Nguyễn Quốc Trinh người xã Nguyệt Áng, huyện
Thanh Trì (nay là Đại Áng, Thanh Trì, Hà Nội). Ông sinh
ra trong một gia đình có truyền thống khoa bảng, có nhiều
người đỗ đạt.
Nguyễn Quốc Trinh đỗ Trạng nguyên khoa Kỷ Hợi,
niên hiệu Vĩnh Thọ thứ 2 (1656) đời vua Lê Thần Tông.
Sau khi thi đỗ, ông ra làm quan.
Năm 1667, ông được cử đi sứ nhà Thanh, khi trở về
được phong chức Tả Thị lang Bộ Lại, tước Liên Trì tử...
GIAI THOẠI
VỀ TRẠNG NGUYÊN NGUYỄN QUỐC TRINH
Khi Nguyễn Quốc Trinh còn nhỏ, gia đình gặp
cảnh khó khăn, bần hàn, song không vì thế mà cha
mẹ ông bỏ bễ việc học hành của ông. Ông được gửi
sang làng bên cạnh học với một thầy đồ có tiếng,
hằng tháng, chị gái Nguyễn Quốc Trinh gánh gạo
và đồ ăn sang chu cấp cho em. Một hôm đến thăm
em thấy Quốc Trinh không học hành mà đang mải
179
chơi thả diều giấy với lũ trẻ chăn trâu, người chị
đưa Quốc Trinh vào mách thầy. Thầy đồ nghiêm
nghị nói:
- Tội anh đáng phạt, nhân đây ta ra một vế đối.
Đối được ta tha, nếu không đối được, ta đuổi khỏi
lớp, không cho theo học nữa.
Nói đoạn, thầy đọc: “Mê chơi, chẳng học quên
lời chị”.
Nguyễn Quốc Trinh chẳng cần suy nghĩ, đọc ngay:
“Thi đỗ khoa cao, nức tiếng thầy”.
Thầy gật gù khen ngợi, còn chị gái rất vui mừng
về tài trí nhanh nhạy của cậu em. Quả thực, sau này
Nguyễn Quốc Trinh đã giữ đúng lời hứa như câu
đối. Ông đỗ Trạng nguyên, mang lại niềm vẻ vang,
vinh dự cho gia đình, quê hương.
Không những thế, Trạng nguyên Nguyễn Quốc
Trinh còn là một người cương trực, khẳng khái, có
khí tiết.
Chuyện kể rằng, chúa Trịnh Tạc đang ôm ấp
mộng chính ngôi thiên tử nên sai đắp một đài lớn ở
kinh thành Thăng Long, đặt tên là đài Thụ Thiên,
chuẩn bị sau này sẽ làm lễ cáo trời đất. Đài khởi
công, đào móng, dựng cột, hình thành nên cái
khung có vẻ rất bề thế.
Chúa Trịnh Tạc vui vẻ đến tận nơi xem xét. Theo
hộ tống chúa có các viên quan, trong đó có Nguyễn
Quốc Trinh.
Nhìn quang cảnh đầy triển vọng nguy nga, chúa
hỏi Nguyễn Quốc Trinh:
