18
TRẠNG NGUYÊN NGUYỄN HIỀN
(1235 - 1255)
Nguyễn Hiền người xã Dương A, huyện Thượng
Hiền phủ Thiên Trường (nay thuộc thôn Dương A,
xã Nam Thắng, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định).
Ông đỗ Trạng nguyên khoa thi Thái học sinh năm
1247 niên hiệu Thiên Ứng Chính Bình 16, dưới đời
vua Trần Thái Tông, năm ấy ông mới 12 tuổi.
Nguyễn Hiền là Trạng nguyên trẻ nhất nước Nam.
Khi mất ông được vua truy phong: Đại vương
Thành Hoàng.
GIAI THOẠI
VỀ TRẠNG NGUYÊN NGUYỄN HIỀN
Nguyễn Hiền vốn rất thông minh, có trí nhớ tốt.
Lúc sáu, bảy tuổi ông theo học một nhà sư ở chùa
làng, mỗi ngày sư thầy cho học hai mươi trang sách,
ông chỉ đọc qua là thuộc.
Ngay từ lúc ấy, ông đã nổi tiếng là thần đồng,
cũng nổi tiếng là tinh nghịch. Theo giai thoại lưu
truyền trong dân gian, hồi mới lên bảy, Nguyễn Hiền
19
có thú vui nặn đất với bạn bè đồng lứa, ông vốn đã
khéo tay, lại thông minh, nên nghĩ ra lắm trò hay.
Một lần Nguyễn Hiền nặn con voi đất, rồi lấy
bốn con cua để vào bốn chân, lấy đỉa làm vòi, lấy
bướm làm tai, thành ra voi đất mà cũng cử động
được, khiến cho bọn trẻ vui thích reo hò ầm ĩ. Chợt
một ông quan đi qua đứng lại xem và hỏi chuyện
Hiền. Thấy Hiền khéo léo và láu lỉnh, ông quan liền
đọc bỡn một câu:
- Đồng tử ngũ lục nhân, vô như nhĩ xảo!
Câu này có nghĩa: Bọn trẻ năm, sáu đứa, không
đứa nào khéo bằng mày.
Trạng thấy vậy, hỏi ông quan rằng:
- Xin ông cho biết ông làm chức quan gì?
Ông quan nói:
- Ta là quan thái thú ăn lương hai ngàn hộc.
Thấy quan có ý khoe khoang, Hiền liền đọc rằng:
- Thái thú nhị thiên thạch, mạc nhược công...
Nghĩa là: Quan thái thú ăn lương hai ngàn hộc,
chẳng ai... bằng ông.
Quan cười bảo:
- Đối còn thiếu một chữ!
Hiền nài cho tiền rồi sẽ đối nốt. Quan cho tiền
xong, Hiền nhoẻn cười, đọc rằng:
- Thái thú nhị thiên thạch, mạc nhược công liêm.
Nghĩa là: Quan thái thú ăn lương hai ngàn hộc,
chẳng ai liêm bằng ông.
