64
- Ngài quả thật thông minh xưa nay hiếm có.
Trong thời gian ở Trung Quốc, ông lập được
nhiều công lớn, nhất là việc dạy hoàng tử học, được
vua Minh rất đỗi quý phục, phong là Lưỡng quốc
Trạng nguyên.
Khi về nước, ông được thăng chức Thượng thư,
Chưởng Hàn lâm viện.
*
* *
Truyện kể về Trạng Nghiêu Tư (hay còn gọi là
Trạng Lợn), sử sách ghi chép không nhiều nhưng
được truyền miệng nhiều trong dân gian, nghe
chuyện ai ai cũng phải thán phục trí thông minh hiếu
học, ham hiểu biết, tài ứng đối linh hoạt của ông. Giai
thoại lưu truyền trong dân gian về Trạng Lợn
1
.
Tương truyền, hai nước giao hảo, qua lại lẫn
nhau, vua nhà Minh phái sứ thần sang thăm. Tới nơi,
sứ nhà Minh muốn đọ trí cao thấp bèn xin với vua Lê
cho mở hội đánh cờ. Vua Lê lấy làm lo ngại, bèn cho
vời Trạng đến để hỏi mẹo. Trạng Lợn thưa:
- Cứ phúc thư nhận lời, định ngày hội đấu, hạ
thần xin dâng người cao cờ. Người ấy họ Nguyễn,
hiện đang giữ chức Thị lang.
_______________
1. Xem Trần Hồng Đức (Biên soạn): Các vị Trạng
nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa qua các triều đại phong kiến
Việt Nam, Sđd.
65
- Thế Trạng làm mẹo gì?
- Muôn tâu, bệ hạ cứ yên lòng!
Đến ngày hội đấu cờ, Trạng xin đem bàn cờ để
trong sân rồng, để vua Lê đọ trí với sứ nhà Minh và
ghé tai vua: Cứ thế, cứ thế. Rồi đem lọng dùi thủng
một lỗ, sai quan Thị lang đứng che lọng cho vua. Đến
lúc thi đấu, Thị lang xoay lọng, bóng nắng chiếu vào
chỗ nào thì vua nhấc quân đi vào chỗ đấy. Quả nhiên
sứ nhà Minh bị chiếu dồn, không nước gỡ phải bó
tay, chịu thua. Vua Lê mừng lắm, gia phong cho Thị
lang là Trạng Cờ, khen Trạng Lợn là “Tiểu Vũ Hầu”
1
và trọng thưởng.
Thua keo này bày keo khác, sứ nhà Minh bèn
nghĩ mẹo, cho bào nhẵn cây gỗ, gốc ngọn bằng
nhau, rồi cho sơn đen toàn thân cây, đề ba chữ trắng
vào cây gỗ rằng: “Hồ bất thực”. Hỏi quần thần không
ai đoán được, hỏi Trạng, Trạng ứng đối tức thì:
- Hồ bất thực là “cáo chẳng ăn”. Cáo chẳng ăn
thời cáo đói. Cáo đói thời cáo gầy. Cáo gầy là cây
gạo. Không tin bổ cây gỗ ra mà xem.
Bổ ra, quả gỗ gạo thực. Thấy thế sứ nhà Minh
mồ hôi tuôn ra như tắm mà than rằng:
- Người nước Nam tài giỏi như vậy, còn lấy trí
thuật mà đấu thế nào được!
_______________
1. Vũ Hầu tức Gia Cát Lượng (Khổng Minh) - một
người lừng danh giỏi mưu trí, ý vua Lê khen Trạng Lợn
như một Gia Cát Lượng thứ hai.
