1
T
rong cuốn biên niên sử của huyện miền duyên hải, xã Đồng Tiến là
một xã anh hùng. Danh hiệu anh hùng không chỉ vì có nhiều thành tích
trong những năm kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ mà dòng máu nghĩa
liệt ấy còn là mạch nguồn của cả ngàn năm trước. Các cuốn sách cổ như
Đại Việt sử kí toàn thư, hay như cuốn Việt sử lược, cố giáo sư họ Trần khi
nghiên cứu về dải đất này luôn xem đây là một vùng đất cổ. Cổ là phải vì
vài trăm năm trước, trong kí ức của người già làng Lôi, làng Muộn, làng
Kẹo đời này truyền qua đời khác vẫn còn kể về câu chuyện của những
người ngư dân sống dọc theo các triền sông Hồng, sông Luộc, vùng đầm
bãi ven biển hàng năm vẫn bắt được thuồng luồng, cá sấu, rồng đất, rồng
vàng, rắn xanh, rắn trắng… Vào mùa mưa lũ, nước trên nguồn đổ về, cây
rừng to như một tòa nhà bị đánh bật gốc, kết bè, kéo mảng mang theo cả
những con cọp, báo còn sống trên rừng. Những ông vua, chúa của rừng
xanh bị lũ cuốn, đứng chình ình trên phần thân cây cành nổi lập lờ mặt
nước, giương đôi mắt sáng quắc nhìn đám người làng chạy lụt đổ cả lên bờ
đê tránh nước. Thú dữ nhưng những vị thần rừng không làm hại ai cả, chỉ
thương bị lũ cuốn về xuôi, trôi ra biển. Còn chuyện cá ông, cá kình, cá mập
bị bão tố ngoài khơi theo sóng biển đánh dạt vào nằm trên bờ cát như
những trái núi. Theo lệnh của quan nha, các làng tổ chức tang lễ cho “đức
Ông”, nhiều nơi lập miếu thờ. Chuyện khinh động cả một vùng.
Còn trai đinh các làng quanh vùng từng theo Bố Cái Đại Vương, Triệu
Quang Phục, Trần Lãm, Đinh Bộ Lĩnh dựng cờ chống giặc ngoại xâm thì
đã đi vào sử sách. Hơn 700 năm trước vùng đất này còn là quê hương của
vua tôi nhà Trần, mấy lần giặc Nguyên Mông sang cướp nước ta, nhiều lần
người trong hoàng tộc cùng với vua cha về Sơn Nam lánh giặc. Người viết
những dòng này, cứ mỗi lần về quê, nếu có dịp lại tìm về làng Gạo, cố hình
