Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Phần I - Chương 1
THỜI ĐẠI VÀ CUỘC SỐNG
THỜI ĐẠI
Trang tử kém Mạnh tử khoảng mƣời tuổi, sống ở giữa thời Chiến Quốc (-403 -221). Ông sanh vào
khoảng -360, trên 40 năm sau khi thời đại loạn đó bắt đầu, và 60 năm sau ông mất, nó cũng chấm
dứt. Vậy ông chứng kiến đƣợc hầu hết những biến chuyển lớn của thời đó: Tần dùng Vệ Ƣởng để
biến pháp mà hùng cƣờng lên, xƣng bá (-343) rồi xƣng vƣơng (-325); sáu nƣớc kia (Yên, Triệu, Hàn,
Nguỵ, Tề, Sở) bèn hợp tung để chống Tần (-333), nhƣng phe hợp tung mau tan (-332), Trƣơng Nghi
đề nghị thuyết liên hoành (-331) để liên hiệp lục quốc mà tôn Tần, do đó mà Tần lại càng mạnh
thêm, thắng đƣợc Nguỵ, Hàn, Sở, rồi xƣng đế (-288), diệt Tống, ức hiếp Triệu. Trƣớc khi mất, chắc
Trang tử đã đoán đƣợc xu thế của thời đại; thế nào rồi Tần cũng sẽ thay Chu, làm thiên tử mà thống
nhất Trung Quốc.
Nhƣ trong Chiến Quốc Sách1[1] trang 10, chúng tôi đã nói, sự dùng năm -403 để phân chia hai thời
Xuân Thu và Chiến Quốc không dựa trên một biến cố nào quan trọng (năm đó chỉ là năm lên ngôi
của Uy Liệt vƣơng nhà Chu), mà lịch sử và xã hội Trung Hoa suốt hai thời kì Xuân Thu và Chiến
Quốc biến chuyển liên tục, không hề gián đoạn, từ chế độ phong kiến tới chế độ quân chủ chuyên
chế, từ tình trạng phân li tới tình trạng thống nhất.
Tuy nhiên, xét chung, chúng ta vẫn thấy hai thời đó có nhiều điểm khác nhau:
1. Xuân Thu là thời các vị bá chủ (nhƣ vua Hoàn công nƣớc Tề) mƣợn uy danh của Thiên tử, tức vua
Chu mà ra lệnh các chƣ hầu; Thiên tử thời đó tuy không có quyền, nhƣng còn danh phận, các vị bá
chủ chƣa dám khinh; thời Chiến Quốc, trái lại, các vua nƣớc lớn nhƣ Tần, Tề, Nguỵ, Sở… đều xƣng
vƣơng, chẳng coi Thiên tử ra gì cả;
1 [1] Nguyên văn: dĩ kì trí chi sở tri dƣỡng, kì trí chi sở bất tri. Mỗi sách giảng một khác. Sách thì
cho cái trí tuệ không thể biết đƣợc là tinh thần, sách lại cho là thân thể ta tuy nhỏ mà gồm cả vũ trụ;
sách khác cho là thọ mệnh; sách khác nữa bảo là đừng để cái vô bờ bến làm khốn mình.
