Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Tử Tang đáp:
- Tôi tìm nguyên nhân nỗi nghèo khốn của tôi mà không ra. Cha mẹ tôi lẽ nào muốn tôi nghèo? Trời
che vạn vật, đất chở vạn vật, đâu có riêng ai, vậy có lẽ nào lại muốn riêng tôi nghèo? Tìm hoài
nguyên nhân mà không ra. Tôi tới nỗi cực khổ nhƣ vầy, là do số mệnh chăng?
NHẬN ĐỊNH
Chương này luận về đạo và sự đắc đạo.
Đạo là luật biến hoá trong vũ trụ, mà không có hình trạng, tự nó là gốc của nó, nó tạo ra trời đất,
vạn vật, cho nên có trước vũ trụ (bài 1). Nó là chủ tể, đại tôn sư của vạn vật, nó diệt hết mọi vật mà
không phải là vì nghĩa, gia ân cho vạn vật mà không phải là vì nhân, nó “vô vi” vì nó là tự nhiên
(bài 6).
Đạo đó có thể truyền được nhưng không thể tiếp nhận được, nghĩa thầy có thể giảng cho môn đệ
được mà không thể đem nó cho môn đệ. Chính môn đệ phải tốn công tu luyện, mới đầu phải tập làm
sao cho coi thiên hạ là hư không, rồi coi vạn vật là hư không, sinh tử là hư không (bài 2). Lúc đó đạt
tới cảnh giới “toạ vong”, ngồi mà quên hết thảy, cởi bỏ được thân thể mình, trừ tuyệt trí tuệ, mà hợp
nhất với Đạo, có cảm giác như thấy cảnh bình minh – tức như cảnh mà người Pháp gọi là
illumination: thiên khải hay đại giác – thấy vạn vật chỉ là một.
Đạt được Đạo như vậy thì thành bậc chân nhân. “Vô nước không ướt, vô lửa không nóng, hơi thở
rất sâu, từ gót chân đưa lên tới mũi”. Chân nhân có lầm lẫn thì cũng không hối hận, có làm điều tốt
cũng không tự đắc vì hành động nào cũng hợp với tự nhiên, cũng theo luật biến hoá, như vậy không
có gì là xấu, là tốt (bài 1). Không ham sống, không sợ chết, vì sống chết là một, chỉ là biến hoá như
ngày và đêm thay đổi nhau, “như giấc mộng, hốt nhiên ngủ rồi hốt nhiên tỉnh dậy”. Vả lại, vũ trụ
cho ta cái hình hài, cho ta sống để ta lao khổ, cho ta già để cho ta an nhàn, cho ta chết để ta nghỉ
ngơi” (bài 1 và 3), vậy sống cũng không có gì đáng ham hơn chết.
Chết đối với Trang tử là cởi bỏ hình thể này để mang một hình thể khác; mà người đạt Đạo, thì gặp
cuộc đời nào, hoàn cảnh nào cũng vui được: “Nếu tạo hoá muốn cánh tay trái tôi thành con gà
trống thì nhân đó mà gáy sáng, nếu biến tay phải tôi thành cây cung thì tôi sẽ nhân đó bắn con chim
