Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
624 [13] ; ai cũng giữ đƣợc trí tuệ thì thiên hạ không bị mê hoặc; ai cũng giữ đƣợc đức thì thiên hạ
không bậy bạ. Tóm lại, Tăng, Sử, Dƣơng, Mặc, Sƣ Khoáng, Công Thuỳ, Li Chu đều dựa và một
ngoại vật nào đó để tạo nên cái đức (tức cái tài) của họ 625 [14] mà làm mê loạn, bại hoại thiên hạ;
đừng nên theo họ, vô ích.
6
Ông biết thời đại chí đức [đức rất cao] không? Đó là thời các vua Dung Thành, Đại Đình, Bá Hoàng,
Trung Ƣơng, Lật Lục, Lí Súc, Hiên Viên, Hách Tƣ, Tồn Dƣ, Chúc Dung, Phục Hi, Thần Nông [tức
các ông vua đầu tiên theo truyền thuyết]. Thời đó ngƣời ta thắt dây để ghi nhớ [vì chƣa có chữ viết];
thoả mãn về thức ăn, y phục, phong tục, nhà ở. Dân các nƣớc ở sát nhau, trông thấy nhau, nghe tiếng
gà gáy, chó sủa của nhau, mà tới khi già chết, cũng không qua lại với nhau. Thời ấy cực trị.
7
Ngày nay tới nỗi dân chúng phải nghểnh cổ, nhón chân bảo nhau: “Nơi này nơi nọ có hiền nhân”, rồi
ai nấy vác lƣơng thực đi tìm ngƣời đó, bỏ cả bổn phận với cha mẹ, nhiệm vụ với vua chúa. Vết chân
của họ nối tiếp nhau ở trong cõi các nƣớc chƣ hầu, vết xe họ giao nhau ở ngoài ngàn dậm. Đó là do
các nhà cầm quyền thích dùng bọn ngƣời cơ trí làm cho sự vật rối loạn, rồi không có cách nào dẹp
yên những rối loạn đó đƣợc. Làm sao biết đƣợc điều ấy?
Nếu cung, nỏ, tên, lƣới, bẫy mà nhan nhản thì loài chim hoảng sợ, bay loạn trên không. Nếu lƣỡi câu,
mồi, lƣới, lờ mà nhan nhản thì cá bơi loạn ở dƣới nƣớc. Nếu giáo, mác, bẫy, lƣới mà nhan nhản thì
các loài thú chạy loạn trong chằm. Luyện tài quỉ quyệt khí trá, dùng những nguỵ biện “kiên bạch”,
những thuyết “đồng dị” 626 [15] để làm cho ngƣời ta hoang mang, thì thiên hạ sẽ hôn mê, đại loạn.
Tội đó là do thích cơ trí. Ai cũng muốn học cái mình chƣa biết mà không tìm hiểu thêm cái gì mình
biết rồi 627 [16] ; ai cũng phê phán chỗ lầm lẫn của ngƣời mà không chịu nhận rằng những điều
mình cho là phải thực ra là lầm lẫn. Do đó mà sinh loạn, đến nỗi làm che mờ ánh sáng mặt trăng mặt
trời, tiêu diệt cái anh hoa của sông núi, nhiễu loạn sự vận hành của bốn mùa, khiến cho loài trùng
không có chân, loài bọ nhỏ xíu cũng mất cả bản tính của chúng. Thích cơ trí mà làm loạn thiên hạ
