Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Bàn về nhân nghĩa, trung tín, thành thực, cung kính, kiệm phác, từ nhƣợng, đó chỉ là hành vi tu thân
của kẻ sĩ học giả ở thời thái bình muốn ngồi một chỗ hoặc đi nơi này nơi khác để dạy ngƣời 838 [3] .
Bàn việc lập công lớn để đƣợc cái danh lớn, chế định lễ nghi giữa vua tôi, kiểu chính danh phận giữa
ngƣời trên kẻ dƣới, đó là hành vi cai trị quốc gia của kẻ sĩ tại triều đình muốn tôn quân, làm cho
nƣớc phú cƣờng, lập sự nghiệp, thôn tính các nƣớc khác 839 [4] .
Lại chốn đồng cỏ và chằm, sống nơi hoang dã, câu cá, nhàn cƣ, đó là hành vi của kẻ sĩ giang hồ vô
vi, trốn đời, tìm cái vui trong nhàn tản 840 [5] .
Hít thở thật sâu và chậm, tống không khí độc ra, hít không khí trong sạch vô, treo mình lên nhƣ con
gấu, duỗi mình ra nhƣ con chim để đƣợc sống lâu, đó chỉ là hành vi của kẻ sĩ đạo dẫn luyện khí, nuôi
dƣỡng thân thể, nhƣ ông Bành Tổ 841 [6] .
Không mài luyện ý chí mà hành vi tự nhiên cao thƣợng, không nghĩ tới nhân nghĩa mà tự nhiên vẫn
là sửa mình (tu thân), không lập công mà thiên hạ tự nhiên bình trị, không ẩn cƣ ở chỗ sông biển mà
vẫn nhàn tản, không đạo dẫn luyện khí mà vẫn thọ, quên hết mà vẫn có đủ, điềm tỉnh đến cực điểm,
mà bao nhiêu cái tốt đẹp ở đời đều tụ cả nơi mình, nhƣ vậy mới là đạt đƣợc chính đạo của trời đất,
mĩ đức của thánh nhân.
2
Cho nên 842 [7] bảo: “Điềm đạm, tịch mịch, hƣ vô, vô vi, đó là căn bản của trời đất, bản chất của
đạo đức”. Lại bảo: “Thánh nhân an tĩnh, an tĩnh thì quân bình và thoải mái; quân bình và thoải mái
thì điềm đạm, điềm đạm thì không ƣu tƣ, hoạn nạn, tà khí [ảnh hƣởng xấu ở ngoài] không xâm nhập
vào mình đƣợc, nhờ vậy mà đức đƣợc toàn vẹn, tinh thần không bị thƣơng tổn”.
Cho nên bảo: “Thánh nhân sống theo luật tự nhiên và chết là biến hoá, khi tĩnh thì tịch mịch nhƣ khí
âm, khi động thì vận hành nhƣ khí dƣơng, không gây phúc cũng không gây hoạ, có cảm xúc rồi mới
