Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
hình thể mà sinh ra: những vật có chín lỗ sinh từ cái thai, những vật có tám lỗ 1118 [12] sinh ra từ
cái trứng.
Khi Đạo xuất hiện, nó không để một dấu vết gì cả, nó không biến mất sau một giới hạn nào cả 1119
[13] , nó không có phòng, có cửa, bốn mặt thông ra ngoài, mênh mông vô cùng. Ngƣời nào đạt đƣợc
nó thì chân tay cứng mạnh lên, tƣ tƣởng thông đạt, tai mắt sáng suốt, dƣỡng tâm mà không biết mệt,
thuận ứng vạn vật, không có thành kiến.
Không có nó thì trời không cao đƣợc, đất không rộng đƣợc, mặt trời mặt trăng không vận hành đƣợc,
vạn vật không phồn thịnh đƣợc.
Học vấn quảng bác chƣa chắc đã biết đƣợc nó, biện luận chƣa chắc hiểu đƣợc nó, cho nên thánh
nhân đã bỏ trí tuệ [không dùng trí tuệ để hiểu Đạo]. Nó là cái không thể tăng, không thể giảm đƣợc,
cái mà thánh nhân quí trọng. Thăm thẳm nhƣ biển, vòi vọi nhƣ núi, hết rồi lại bắt đầu [bất tuyệt], vận
chuyển vạn vật mà không bao giờ kiệt. Cái Đạo của ngƣời quân tử ở ngoài nó đƣợc chăng?
Thí dụ một ngƣời Trung Quốc, chẳng cần biết âm hay dƣơng 1120 [14] , ở vào khoảng giữa trời đất,
làm ngƣời rồi sau trở về nguồn gốc. Tự bản thể mà xét, ngƣời ấy sinh ra là do cái khí tụ lại, ngƣời đó
có thể thọ hay yểu, nhƣng thọ yểu thì có khác nhau bao nhiêu. Chẳng qua chỉ là một khoảnh khắc, có
đáng gì mà khen vua Nghiêu, chê vua Kiệt!
Quả cây lớn và hạt loài cỏ đều có đạo lí sinh trƣởng riêng của chúng. Nhân luân tuy phức tạp nhƣng
cũng có đạo lí. 1121 [15] Gặp hoàn cảnh nào thánh nhân cũng không phản kháng, bỏ qua mà không
cố chấp. Điều hoà mà thuận ứng, nhƣ vậy là Đức; vô tâm 1122 [16] mà thuận ứng, nhƣ vậy là Đạo,
nhờ vậy mà các đế, vƣơng thời xƣa hứng khởi đƣợc.
Con ngƣời ở trong khoảng trời đất cũng nhƣ con ngựa trắng, vụt qua cái khe hở, một nháy mắt rồi
biến mất. Vạn vật hốt nhiên xuất hiện rồi lại hốt nhiên trở vô. Do sự biến hoá tự nhiên mà sinh, rồi
do sự biến hoá tự nhiên mà chết. Các sinh vật lấy vậy làm buồn, loài ngƣời cho vậy là thảm. Sự thực,
cái chết chỉ là trút cái túi (cung) tự nhiên, bỏ cái bao (kiếm) tự nhiên của trời, phân vân tiêu tán, hồn
