TRẬT TỰ KHU VỰC Á CHÂU LÀ GÌ?
T
rong lịch sử, trật tự châu Âu có tính khép kín. Cho đến đầu thế kỷ 20,
Anh có khả năng duy trì sự cân bằng nhờ vị trí địa lý và ưu thế hải quân.
Đôi khi, các cường quốc châu Âu tranh thủ các nước bên ngoài để tạm thời
tăng cường vị thế của họ – ví dụ, Pháp ve vãn Đế quốc Ottoman vào thế kỷ
16, hay liên minh của Anh với Nhật Bản vào đầu thế kỷ 20 – nhưng các
cường quốc phi phương Tây, ngoại trừ thỉnh thoảng có một vài quốc gia nổi
lên ở khu vực Trung Đông hay Bắc Phi, có rất ít lợi ích ở châu Âu và không
có động lực để can thiệp vào các cuộc xung đột châu Âu.
Ngược lại, trật tự châu Á hiện nay lại bao gồm các cường quốc bên
ngoài như một đặc trưng không thể thiếu: Mỹ, có vai trò như một cường
quốc tại châu Á-Thái Bình Dương đã được khẳng định rõ ràng trong các
tuyên bố chung của Tổng thống Mỹ Barack Obama và Chủ tịch Trung
Quốc Hồ Cẩm Đào hồi tháng Một năm 2011, và của Tổng thống Mỹ
Barack Obama và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tháng Sáu năm
2013; và Nga, về mặt địa lý, một cường quốc châu Á và là thành viên trong
các tổ chức của châu Á như Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, ngay cả khi hơn
ba phần tư dân số của nước này sinh sống ở phần lãnh thổ thuộc châu Âu.
Nước Mỹ hiện nay đôi khi được mời đóng vai trò của một nước tạo
thế cân bằng quyền lực. Trong Hiệp ước Portsmouth năm 1905, nó là trung
gian trong cuộc chiến tranh giữa Nga và Nhật Bản; trong Thế chiến II,
nước này đánh bại nỗ lực giành quyền bá chủ châu Á của Nhật Bản. Mỹ
đóng một vai trò tương tự ở châu Á trong thời Chiến tranh Lạnh khi tìm
cách cân bằng với Liên Xô thông qua một mạng lưới các liên minh trải dài
từ Pakistan đến Philippines.
