TRUNG QUỐC VÀ TRẬT TỰ QUỐC TẾ Ở CHÂU Á
T
rong số tất cả các khái niệm về trật tự thế giới ở châu Á, Trung Quốc
vận hành khái niệm lâu đời nhất, rõ ràng nhất, và khác biệt nhất so với
những ý tưởng của hệ thống theo Hòa ước Westphalia. Trung Quốc cũng đã
trải qua hành trình lịch sử phức tạp nhất, từ thời văn minh cổ đại qua các đế
quốc phong kiến, tới cách mạng cộng sản, đến vị thế là một cường quốc
hiện đại – một hành trình có tác động sâu rộng với nhân loại.
Kể từ khi thống nhất và trở thành một chủ thể chính trị duy nhất vào
năm 221 TCN cho đến đầu thế kỷ 20, vị trí của Trung Quốc ở trung tâm trật
tự thế giới đã ăn sâu trong suy nghĩ của tầng lớp tinh hoa ở quốc gia này
đến mức không một từ tiếng Trung nào có thể diễn tả được. Chỉ đến khi
nhìn lại, các học giả mới định nghĩa được hệ thống triều cống “dĩ Hoa vi
trung” (lấy Trung Quốc làm trung tâm) này. Trong khái niệm truyền thống
đó, Trung Quốc coi chính mình ở một khía cạnh nào đó là chính quyền tối
cao duy nhất trên toàn thế giới. Hoàng đế Trung Quốc được coi là thiên tử
và là nhân vật kết nối người với trời. Ông ta không chỉ cai quản mỗi “Trung
Quốc” – nghĩa là các vùng lãnh thổ ngay dưới sự trị vì của mình, mà là cả
“Thiên hạ,” trong đó Trung Quốc là phần trung tâm văn minh: “Vương
quốc trung tâm” truyền cảm hứng và nâng đỡ cho toàn nhân loại.
Theo quan điểm này, trật tự thế giới phản ánh một tôn ti trật tự toàn
cầu, chứ không phải một trạng thái cân bằng của các quốc gia có chủ quyền
cạnh tranh lẫn nhau. Mỗi xã hội được coi là một dạng thức nào đó của quan
hệ triều cống với Trung Quốc, một phần dựa trên nét tương đồng văn hóa
với Trung Quốc; nhưng không xã hội nào có thể bình đẳng với nó. Quốc
vương các nước khác không phải là người có quyền lực ngang hàng mà là
những “môn đệ” ngoan ngoãn trong nghệ thuật cai trị, phấn đấu hướng tới
