Tải Ebook miễn phí tại: Chiasemoi.com
Với ra-đi-ô, Internet, truyền hình cáp như hiện nay, bạn có thể xem, nghe hay đọc bất kỳ tin tức nào bạn muốn và phù
hợp với quan điểm chính trị, xã hội, khoa học của bạn, cho dù chúng rắc rối hay ngớ ngẩn, cực đoan hay tẻ nhạt, sát
với thực tế hay vô cùng hoang đường… tha hồ cho bạn chọn.
Hành vi này còn gọi là thu nạp thông tin có chọn lọc. Thay vì đối diện với cảm giác khó chịu khi niềm tin của bản thân
bị lung lay, ta chỉ cần đơn giản tránh xa những thông tin mâu thuẫn với những gì ta nghĩ mình biết. Ta cẩn thận lựa
chọn thông tin đầu vào. Kết quả là ta không những tranh cãi về những việc mình nên làm, ta còn tranh cãi cả về những
gì đang diễn ra. Chúng ta không chỉ có chính kiến khác nhau, ta còn tin vào những sự thật khác nhau.
Đương nhiên là ta không có đủ thời gian để tìm hiểu mọi thứ kỹ càng, nên ta phải dựa vào lý lẽ và ý kiến của người
khác. Chúng ta dựa vào một số trường hợp cụ thể để suy diễn ra cái tổng quát. Chúng ta chấp nhận những gì mình
nghe được, hoặc đọc được, miễn chúng có vẻ đáng tin – và đặc biệt là nếu chúng ủng hộ định kiến cá nhân của ta. Càng
về già, thậm chí ta quên hẳn hay nhớ sai các trải nghiệm của chính mình.
Con người còn là tạo vật của nền văn hóa. Chúng ta được giáo dục để chấp nhận một số quan điểm nhất định về thế
giới.
Những định kiến này ăn sâu vào đầu óc ta và khiến ta bác bỏ những góc nhìn đối lập. Chúng cản trở ta mở rộng tầm
mắt… hay tâm trí. Và cũng vì phép lịch sự xã giao hay khéo léo trong giao tiếp mà ta thường ngại đặt câu hỏi hoặc bày
tỏ ý kiến trái ngược. Chúng ta thà chấp nhận điều đã được đa số mọi người đồng ý còn hơn “lội ngược dòng” tự suy
nghĩ cho chính bản thân mình.
Thế nên thi thoảng ta nên cân nhắc liệu thực tế – sự thật mà ta nhìn thấy – có chính xác.
Các nhà khoa học xã hội quan sát thấy niềm tin của chúng ta
– những gì ta chấp nhận là đúng – phụ thuộc rất nhiều vào bối cảnh gia đình và xã hội ta sinh sống. Chúng ta bị bủa vây
trong mạng lưới văn hóa.
Những người theo chủ nghĩa hậu hiện đại và giải cấu trúc càng cực đoan hơn khi tuyên bố rằng không hề có cái gọi là
sự thật khách quan, chỉ có những góc nhìn và ý kiến dựa trên nền văn hóa, không có cái nào đúng hơn cái nào.
Thật là một suy nghĩ đáng buồn, vậy ta đang theo đuổi cái gì nếu không phải là sự thật khách quan? Thế nhưng, nhà
sinh vật học tại Oxford, Richard Dawkins, đã đánh đổ quan điểm của chủ nghĩa này một cách hiệu quả trong quyển
River Out of Eden:
Hãy chỉ cho tôi thấy một người theo thuyết tương đối văn hóa ở độ cao 1.000 mét, tôi sẽ chỉ cho anh thấy một kẻ đạo
đức giả. Máy bay lắp ráp theo nguyên tắc khoa học thì dùng được… Còn máy bay làm theo truyền thuyết hay thần
thoại thì không. Nếu anh đi tới một hội nghị nhân chủng học quốc tế bằng máy bay, thì lý do anh đến được nơi đó – lý
do anh không lao đầu xuống một thửa ruộng – là vì rất nhiều kỹ sư phương Tây được huấn luyện một cách khoa học
đã tính toán đúng.
Tìm hiểu ngọn ngành từng thông tin ta tiếp thu là chuyện không tưởng. Tuy nhiên, không phải mọi phương pháp tiếp
nhận thông tin đều giống nhau. Trên thực tế, hầu hết niềm tin trong ta đều hình thành từ một trong ba nguồn sau:
