Bố tôi sợ tất cả mọi người.
[393]
Weizenbaum thừa nhận phát minh của mình là một đóng góp khiêm tốn,
thậm chí hơi ngốc nghếch cho ngành xử lý ngôn ngữ tự nhiên còn non trẻ.
Khi bình luận về phát minh này, ông nhận thấy các kỹ sư lập trình máy tính
có thể dễ dàng tạo ra những chiếc máy “hành động một cách kỳ lạ nhưng đủ
làm kinh ngạc nhà quan sát có kinh nghiệm nhất”. Tuy nhiên, ông nhận xét
tiếp rằng khi “những hoạt động bên trong chương trình được lý giải theo
ngôn ngữ đủ đơn giản để hiểu thì sự kỳ diệu lại biến mất, đó chỉ đơn thuần
là bộ sưu tập các quy trình dễ hiểu”. Nhà quan sát tự nhủ: “Mình cũng viết
được như vậy”. Thế là chương trình chuyển từ khu vực được dán nhãn
“Thông minh” tới khu vực dành cho đồ cổ.
[394]
Tuy nhiên cũng giống như Henry Higgins, Weizenbaum sớm chứng kiến
trạng thái cân bằng của mình bị đảo lộn. ELIZA nhanh chóng nổi tiếng tại
Viện công nghệ Massachussets, trở thành đề tài chính trong các bài giảng và
bài thuyết trình về máy tính và phân chia thời gian. Đó là một trong những
phần mềm đầu tiên có khả năng thể hiện sức mạnh và tốc độ của máy tính
theo cách mà những người dù không có chuyên môn vẫn có thể hiểu được.
Bạn không cần có kiến thức về toán học hay khoa học máy tính khi trò
chuyện với ELIZA. Các bản sao của chương trình lan rộng tới các trường
khác. Giới báo chí nhận thấy sự kiện này và ELIZA trở thành “đồ chơi quốc
gia” theo cách gọi của Weizenbaum.
[395]
Cho dù ông ngạc nhiên về sự
hứng thú của công chúng dành cho chương trình thì điều khiến ông thật sự
choáng váng là những người sử dụng chương trình “trở nên gắn bó về tình
cảm với máy tính” một cách nhanh chóng và sâu đậm, nói chuyện với nó
như thể đang nói chuyện với người thật. “Sau khi trò chuyện với máy tính
một thời gian, họ khăng khăng cho rằng chiếc máy thật sự hiểu mình cho dù
tôi có giải thích thế nào”.
[396]
Ngay cả thư ký của ông, người đã quan sát
ông viết mã cho ELIZA và “chắc chắn hiểu nó chỉ là một chương trình máy
