Trước khi bắt đầu nghiền ngẫm các con số, bạn sẽ cần bối cảnh để hiểu các tài
liệu.
Nhãn tên
Trên đầu báo cáo có dòng chữ “báo cáo kết quả kinh doanh” không? Có thể
không. Thay vào đó, nó có thể có dòng chữ “báo cáo lãi lỗ” (profit and loss
statement hay P&L statement), “báo cáo hoạt động kinh doanh” (operating
statement hay statement of operations), “báo cáo thu nhập” (statement of earnings
hay earnings statement). Thường thì còn có thêm từ hợp nhất (consolidated) đi
cùng các cụm từ này. Chúng tôi từng làm việc với một khách hàng gọi báo cáo kết
quả kinh doanh là báo cáo lợi nhuận trong báo cáo thường niên của mình. Trong
khi đó, một bộ phận của công ty này lại gọi nó đúng như cái tên báo cáo kết quả
kinh doanh, còn bộ phận khác lại dùng cái tên báo cáo lãi lỗ. Với việc tất cả các
thuật ngữ trên cùng chỉ một thứ, một người có thể đi đến kết luận rằng, những đồng
nghiệp ở phòng tài chính − kế toán không hề muốn chúng ta biết chuyện gì đang
xảy ra. Hoặc có thể họ chỉ mặc nhiên cho rằng ai cũng biết các thuật ngữ ấy đều
mang cùng một ý nghĩa. Dù sự thể là thế nào, trong cuốn sách này, chúng tôi sẽ chỉ
sử dụng xuyên suốt thuật ngữ báo cáo kết quả kinh doanh (income statement).
Tiện đây cũng xin nói luôn, nếu bạn thấy nhãn tên “bảng cân đối kế toán”
(balance sheet) hay “báo cáo lưu chuyển tiền tệ” (cash flow statement) ở dòng trên
cùng của một báo cáo bất kỳ, thì tức là bạn đã cầm nhầm tài liệu. Nhãn tên đúng
hầu như chỉ sử dụng những cái tên mà chúng tôi đã trình bày ở trên.
Báo cáo kết quả kinh doanh đo lường cái gì?
Đây có phải báo cáo kết quả kinh doanh của cả doanh nghiệp không? Hay chỉ
là báo cáo của một bộ phận hoặc một đơn vị kinh doanh? Hay chỉ là của một khu
vực nhất định? Các doanh nghiệp lớn thường lập báo cáo kết quả kinh doanh cho
các bộ phận khác nhau, đồng thời có báo cáo cho toàn tổ chức. Trong tác phẩm
kinh điển Relevance Lost (tạm dịch: Mất tính thích đáng), H. Thomas Johnson và
Robert S. Kaplan đã chia sẻ cách được General Motors dùng để phát triển hệ thống
đơn vị của mình trong nửa đầu thế kỷ XX − với báo cáo kết quả kinh doanh cho
từng bộ phận. Chúng ta có thể mừng vì tập đoàn này đã làm việc đó. Việc lập báo
cáo kết quả kinh doanh cho những đơn vị kinh doanh nhỏ hơn mang lại cho những
nhà quản lý các tập đoàn lớn những kiến giải sâu rộng về hoạt động tài chính của cả
doanh nghiệp.
