PHẦN I
NGHỆ THUẬT TÀI CHÍNH
(VÀ TẠI SAO NGHỆ THUẬT TÀI CHÍNH
LẠI QUAN TRỌNG)
1. Không phải lúc nào cũng có thể tin tưởng các con số
Nếu theo dõi báo chí thường xuyên, hẳn suốt những năm qua bạn đã biết kha
khá về những phương thức tuyệt vời mà các doanh nghiệp dùng để “xào nấu” sổ
sách kế toán. Họ ghi nhận doanh thu ảo. Họ ẩn đi chi phí. Vài thủ thuật trong số đó
đơn giản đến khôi hài như cách đây vài năm, có công ty phần mềm nọ đã đẩy
doanh thu lên bằng cách chuyển cho khách hàng những thùng các-tông rỗng ngay
trước khi kết quý. (Khách hàng đã gửi trả lại những thùng rỗng đó, nhưng tất nhiên
lúc đó đã sang quý khác). Những thủ thuật khác thì lại phức tạp đến độ gần như
không thể hiểu nổi. (Phải mất hàng năm trời, các kế toán và công tố viên mới có thể
lần ra hết toàn bộ các giao dịch giả mạo của Enron). Chừng nào những kẻ dối trá và
hàng trộm cướp vẫn còn tồn tại, thì chắc chắn vẫn còn những kẻ tìm cách tham ô,
lừa lọc.
Nhưng có thể bạn cũng nhận ra một điều khác về thế giới tài chính bí ẩn,
chẳng hạn, nhiều doanh nghiệp có những cách đánh bóng sổ sách hoàn toàn hợp
pháp. Tuy vậy, những công cụ hợp pháp này không mạnh bằng những mánh khóe
gian lận thẳng tay: chúng không thể làm cho một công ty phá sản trông như một
công ty ăn nên làm ra, chí ít là không thể làm được điều đó trong một thời gian dài.
Nhưng những gì chúng có thể làm được thật đáng kinh ngạc. Ví dụ, một thủ thuật
nhỏ có tên gọi phí tính một lần (one-time charge) cho phép công ty gom toàn bộ tin
xấu và nhét tất cả vào kết quả tài chính của một quý, nhờ thế các quý tiếp theo
trông khả quan hơn. Cách khác là xếp các khoản mục chi tiêu từ hạng mục này
sang hạng mục khác, cách này có thể tô điểm cho bức tranh lợi nhuận hàng quý của
doanh nghiệp và đẩy giá cổ phiếu lên cao. Trong khi chúng tôi đang thực hiện cuốn
sách này, tờ Wall Street Journal đã cho đăng một bài trên trang nhất, nói về việc các
doanh nghiệp đã vỗ béo kết quả kinh doanh sau thuế ra sao qua biện pháp cắt giảm
trợ cấp hưu trí – dù có thể họ không hề giảm một xu nào trong các khoản trợ cấp
đó.
