loại một khoản mục nhất định. Những sự vụ phức tạp kể trên không phải là hệ quả
tất yếu của việc họ “xào nấu” sổ sách, hay bởi họ thiếu khả năng. Phức tạp nảy sinh
vì những người làm kế toán và tài chính phải đưa ra những phỏng đoán theo kinh
nghiệm về các số liệu của hoạt động kinh doanh.
Thông thường, kết quả của những giả định và ước tính này là một định kiến số
liệu. Xin các bạn đừng hiểu lầm rằng chúng tôi sử dụng từ “định kiến [bias – thiên
vị]” để công kích sự liêm chính của bất kỳ ai. (Trong số những người bạn thân thiết
của chúng tôi, có nhiều người cũng là kế toán và một trong hai chúng tôi, Joe, thực
chất còn có chức danh CFO trên danh thiếp). Ở giác độ liên quan đến kết quả tài
chính, “định kiến” chỉ có nghĩa là các con số có thể nghiêng theo hướng này hoặc
hướng kia. Nó chỉ có nghĩa là các chuyên gia kế toán và tài chính đã sử dụng những
tập giả định và ước tính nhất định, thay vì những tập giả định và ước tính khác, khi
tổng hợp báo cáo. Giúp các bạn hiểu rõ “định kiến” này, hiệu chỉnh lại nó khi cần
thiết, và thậm chí là sử dụng nó phục vụ cho lợi ích của bạn (và doanh nghiệp) là
mục tiêu của cuốn sách này. Để hiểu được nó, bạn phải biết nên đặt câu hỏi gì về
các giả định và ước tính. Khi trang bị cho bản thân những thông tin như vậy, bạn có
thể đưa ra những quyết định cẩn trọng và phù hợp.
Khung định nghĩa
Chúng tôi muốn kiến thức tài chính trở nên dễ dàng hết sức có thể. Hầu hết
các cuốn sách về tài chính thường buộc chúng ta phải trở đi trở lại giữa trang đang
đọc và phần thuật ngữ để tìm hiểu định nghĩa của từ mà chúng ta chưa biết. Nhưng
đến khi chúng ta tìm ra định nghĩa và trở lại với trang đang đọc, chúng ta cũng đứt
luôn mạch tư duy. Vì thế, ở đây chúng tôi sẽ cung cấp cho bạn định nghĩa ngay khi
bạn cần, ngay khi chúng xuất hiện lần đầu.
PHÁN ĐOÁN CHỦ QUAN
Ví dụ, chúng ta hãy cùng xem xét một biến số thường xuyên được ước tính –
biến số mà bạn không hề nghĩ là cần ước tính. Doanh thu (revenue hay sale) chỉ giá
trị mà doanh nghiệp bán được cho khách hàng trong một giai đoạn nhất định. Bạn
hẳn sẽ cho rằng, xác định nó là việc dễ dàng. Nhưng câu hỏi đặt ra là: Nên ghi nhận
(hay “công nhận” – nói theo kiểu của kế toán viên) doanh thu vào lúc nào? Sau đây
là một số khả năng:
Khi hợp đồng được ký kết;
Khi sản phẩm hoặc dịch vụ được bàn giao;
