Khi hóa đơn được gửi đi;
Khi hóa đơn được thanh toán.
Nếu bạn cho rằng đó là “khi sản phẩm hoặc dịch vụ được bàn giao,” thì bạn đã
lầm; như chúng ta sẽ thấy trong chương 6, có một quy tắc nền tảng sẽ quyết định
khi nào thì một khoản doanh thu mới được thể hiện trong báo cáo kết quả kinh
doanh. Tuy nhiên, quy tắc đó không hề đơn giản. Việc thực hiện nó đòi hỏi phải
đưa ra nhiều giả định, và trên thực tế toàn bộ câu hỏi “khi nào thì doanh thu là
doanh thu?” là chủ đề gây sốt ở nhiều vụ gian lận suốt từ cuối thập niên 1990 trở lại
đây.
Báo cáo kết quả kinh doanh
Báo cáo kết quả kinh doanh (income statement) thể hiện doanh thu, chi phí, và
lợi nhuận của doanh nghiệp trong một giai đoạn, chẳng hạn một tháng, một quý,
hoặc một năm. Nó còn được gọi là báo cáo lãi lỗ (profit & loss statement), báo cáo
thu nhập (statement of earnings), hoặc báo cáo hoạt động kinh doanh (statement of
operations). Đôi khi từ “hợp nhất” được đưa vào trước các cụm từ này, nhưng kỳ
cùng thì nó vẫn chỉ là báo cáo kết quả kinh doanh. Dòng cuối cùng của báo cáo kết
quả kinh doanh là lợi nhuận thuần (lãi thuần), hay còn được gọi là thu nhập thuần
(net income hay net earnings).
Chẳng hạn, hãy thử tưởng tượng một công ty bán cho khách hàng một chiếc
máy photocopy, đi kèm là hợp đồng bảo trì, tất cả đều được gói chung vào cùng
một gói tài chính. Giả sử chiếc máy được giao vào tháng Mười, nhưng hợp đồng
bảo trì có hiệu lực trong suốt 12 tháng tiếp theo. Vậy: nên ghi nhận bao nhiêu phần
giá mua ban đầu vào sổ sách kế toán tháng Mười? Nói cho cùng thì công ty vẫn
chưa bàn giao hết toàn bộ dịch vụ mà họ có trách nhiệm thực hiện trong suốt cả
năm. Tất nhiên, các kế toán viên có thể dự toán giá trị của những dịch vụ này, và
điều chỉnh doanh thu cho phù hợp. Nhưng việc đó đòi hỏi phán đoán chủ quan đáng
kể.
Ví dụ sau đây cũng không thuần túy là giả thuyết. Hãy theo dõi Xerox, công ty
này đã chơi trò công nhận doanh thu với quy mô khủng khiếp đến độ sau đó bị phát
hiện là đã ghi nhận không đúng con số doanh thu khổng lồ 6 tỷ đô-la. Vấn đề ở đây
là gì? Xerox bán thiết bị theo các hợp đồng cho thuê bốn năm, bao gồm cả dịch vụ
và bảo trì. Vậy, trong giá bán có bao nhiêu phần bù cho chi phí thiết bị, và bao
nhiêu phần cho các dịch vụ đi kèm? Lo sợ rằng lợi nhuận giảm sút sẽ khiến giá cổ
