khôn (homo sapiens) đi lảo đảo có thể tư duy ở tư thế đứng thẳng không?
Chúng ta không có lí do xác đáng để trả lời câu hỏi này là Có thể, cũng như
Không thể. Thậm chí chúng ta có chắc rằng chúng ta biết điều gì đã khiến
con người khôn ngoan đó có được tư thế đứng thẳng? Đó chính là một cuộc
phiêu lưu còn bỏ ngỏ mà chúng ta đã vướng vào, dù muốn hay không.
Nhưng như vậy chẳng phải rõ ràng là ta đã quan niệm về triết học theo
nghĩa quá rộng hay sao? Chắc chắn là triết học không bao gồm mọi thứ mà
mô tả nói trên ám chỉ? Nào, ta thử xem, trước nhất, sẽ ít nguy hại nếu ta mắc
sai lầm do hiểu theo nghĩa rộng so với nghĩa hẹp. Và thứ hai, chính cái phạm
vi của từ ‘triết học’ cũng đã thay đổi đáng kể theo dòng lịch sử, đó là chưa
kể tới sự kiện là có lẽ chưa bao giờ mọi người cùng hiểu như nhau về nghĩa
của từ ‘triết học’. Gần đây có một điều khá kì lạ đã xảy ra đối với từ triết
học. Một mặt, nó đã trở nên có nghĩa quá rộng đến nỗi gần như là vô nghĩa,
ví dụ như khi hầu hết mọi tổ chức thương mại đều nói về mình rằng họ có
một triết lí - mà thường có nghĩa là họ có một chính sách. Mặt khác, nó lại
trở nên có nghĩa quá hẹp. Ở đây, nhân tố chủ yếu là sự phát triển của những
ngành khoa học tự nhiên. Thường có nhận xét rằng khi một lĩnh vực nghiên
cứu có thể hoạt động độc lập và tự tin như một ngành kiến thức, với những
phương pháp rõ rệt nghĩa là được đồng thuận và một khối lượng tri thức
cũng rõ rệt là được đồng thuận, thì chẳng bao lâu nó sẽ tách khỏi cái mà cho
tới lúc đó vẫn được xem là triết học để đi theo con đường riêng của nó, như
điều đã xảy ra với vật lí học, hóa học, thiên văn học, tâm lí học. Như thế
phạm vi của những vấn đề được cứu xét bởi những người tự nghĩ mình là
triết gia ngày càng co cụm lại; và hơn nữa, chúng ta có khuynh hướng gạt
sang cho triết học đảm trách những vấn đề mà chúng ta không biết chắc là
phải diễn đạt thế nào cho tốt nhất, những nghiên cứu mà chúng ta không biết
chắc là tốt nhất nên bắt đầu như thế nào.
Sự gia tăng của những ngành học phát triển mạnh nhất thiết đưa vào
cuộc một nhân tố khác, đó là sự chuyên ngành hóa bên trong các trường đại
học, và tạo cơ hội để quan niệm về triết học một cách hạn hẹp hơn nữa.
Những phân khoa triết học ở các trường đại học hầu hết là khá nhỏ. Do đó,
