HỒI NIỆM VÀ VIỄN CẢNH
I.
Giữa không khí nóng bỏng của thời cuộc những năm 1966-68, thế hệ
“tuổi hai mươi” của một số anh chị em chúng tôi lúc bấy giờ còn may mắn
được ngồi trên ghế nhà trường: Khoa Triết Đại học Văn khoa Sài Gòn.
Ở đó, những đầu óc măng tơ được êm đềm “dẫn vào Triết học”, được
khuyên khích “nhập môn” (chứ chưa dám nói đến “nhập thất”) vào một thế
giới lạ lùng, bí hiểm nhưng cũng đầy quyến rũ gợi lên bao “thao thức”,
“trăn trở”, “suy tư” của tuổi trẻ. Và nhất là, lại được “dẫn vào”, được “nhập
môn” bằng chính những bàn tay êm ái của nhiều vị Thầy khả kính với các
phong cách khác nhau. Muốn tìm “lối vào” triết Đông ư ? Chúng tôi có
Thầy Nguyễn Đăng Thục uyên bác và bừng bừng tâm huyết (trong một giờ
học, Thầy chỉ mạnh tay vào một quyển sách chữ Hán - hình như là quyển
“Đạo giáo nguyên lưu” - rồi gằn giọng hỏi: “Thế hệ chúng tôi mất rồi, ai
trong các anh chị còn đọc được những quyển sách này ?”); có Thầy Kim
Định bay bổng, Thầy Nguyễn Duy cần cặm cụi, Thầy Lê Xuân Khoa hào
hoa... Còn triết Tây ? Chúng tôi có Thầy Nguyễn Văn Trung (những vấn đề
cơ bản, Marx), Thầy Lý Chánh Trung (đạo đức học), Thầy Lê Thành Trị
(Husserl, Sartre...)... Nhưng, “sợ” nhất vẫn là Thầy Nguyễn Văn Kiết! Thầy
nổi tiếng nghiêm khắc, lại dạy rất khó.
Bốn tác giả lớn nhất và khó nhất của triết học cổ điển Đức (Kant, Fichte,
Schelling, Hegel) được Thầy dồn lại trong một “cours” (giáo trình) chỉ ngót
trăm trang, đọc muốn vỡ đầu mà chỉ có thể hiểu được lỏm bỏm. Mà nào
phải chỉ cần đọc để tìm hiểu thôi đâu, còn “phải học” để đi thi nữa chứ; thi
hỏng thì... “Thủ Đức” đang chờ sẵn ! (Chắc vì biết thế nên Thầy Lý Chánh
Trung ít khi nào “nỡ” đánh hỏng chúng tôi ! Tệ lắm thì được nghe Thầy
nhắc nhẹ: “Anh có đi nghe cours tôi không ?” rồi cho 10 điểm trung bình !).
Cho đến một hôm, khi đang giảng về Fichte với các bài “Diễn văn cho
dân tộc Đức” nổi tiếng hùng hồn trước cuộc tấn công của Napoléon, Thầy
Kiết nhìn chúng tôi và trầm ngâm: “Tình hình hiện nay, ai sẽ là người đọc
