phân biệt đó là những đối tượng nào. Triết học hình thức được gọi là Luận
lý học; còn triết học chất thể liên can đến những đối tượng và những luật lệ
của chúng, thì được chia làm hai: những định luật này có thể là định luật
của thiên nhiên, hoặc là định luật của tự do. Khoa nghiên cứu về loại những
định luật trước có tên là Vật lý học, còn khoa nghiên cứu về loại những định
luật sau thì gọi là Đạo đức học. Vật lý học còn có tên là Học thuyết về thiên
nhiên và Đạo đức học cũng còn gọi là Học thuyết về luân thường”
Cũng trong ý đó, Kant nói đến hai khoa siêu hình học: khoa siêu hình học
về thiên nhiên (métaphysique de la nature) và khoa siêu hình học về luân
thường (rnétaphysique des moeurs
. Và ông coi đây là một điểm quan
trọng, cần phải ý thức rõ ràng mới tránh được những ngộ nhận đáng tiếc.
Bởi vậy trong cuốn Phê bình thứ ba, tức Phê bình khả năng phán đoán, ông
lại nhắc lại sự phân chia này nơi trang đầu bài Tựa: siêu hình học chia làm
hai, siêu hình học lý thuyết tức triết học về thiên nhiên, và siêu hình học về
thực hành tức triết học về đạo đức
Cũng là triết học, nhưng khi nghiên cứu về những đối tượng vật thể trong
thiên nhiên, thì chúng ta gặp những định luật tất định của lãnh vực thực
nghiệm, còn khi ta nghiên cứu về sinh hoạt tự do của con người, chúng ta
lại gặp những định luật mà Kant gọi là những định luật của tự do. Vì sự
khác biệt căn bản này, đường lối của ta trong việc đặt nền tảng cho khoa
siêu hình học đạo đức sẽ khác hẳn với con đường mà chúng ta gặp nơi các
khoa học thực nghiệm. Hai phương pháp khác nhau đến chỗ gần như
nghịch nhau. Trong số những điểm dị đồng quan trọng, Kant nhắc đến ba
điểm này: a) Khoa siêu hình học về thiên nhiên nghiên cứu về giá trị và giới
hạn của tri thức khoa học, cho nên chỉ các triết gia và các nhà khoa học mới
có thẩm quyền phán quyết, trái lại, trong lãnh vực sinh hoạt luận lý, chính
lương tri của hết mọi người là vị quan án đầy đủ thẩm quyền, cho nên trong
vấn đề này, người dân quê không thấy cần phải học thêm điều gì nơi các
triết gia.- b) Khoa siêu hình học về thiên nhiên luận về những khoa học đã
thành tựu mỹ mãn, như Toán học, Vật lý học
