CHƯƠNG II PHÁN ĐOÁN MỤC TIÊU
Với Chương I bàn về thẩm mỹ, chúng ta đã thấy khả năng phán đoán cho
ta kinh nghiệm cái đẹp và cái cao cả, nhờ đó ta đạt tới một tình cảm giải
thoát. Nay với Chương II bàn về phán đoán mục tiêu (jugement
téléologique) cũng gọi là phán đoán về cứu cánh, một hình thức khác của
khả năng phán đoán, chúng ta lại có dịp nhận ra khả năng suy luận là khả
năng giải thoát, của sinh hoạt con người.
Với phán đoán thẩm mỹ, con người đã chứng minh về cứu cánh tính ở
trong chính mình với phán đoán mục tiêu con người sẽ nhận ra cứu cánh
tính này nơi vũ trụ vạn vật. Phán đoán thẩm mỹ là dịp để ta khám phá ra
mối hòa điệu diệu kỳ giữa các tài năng rất phức tạp của con người, phán
đoán mục tiêu thì đưa ta tới chỗ nhận ra nền trật tự tài tình và tính chất nhất
quán khôn tả của vạn vật trong trời đất. Tất cả những công việc khám phá
này đều do phán đoán suy luận (jugement réíléchissant) với hai hình thức
của nó là phán đoán thẩm mỹ và phán đoán mục tiêu, Phán đoán suy đi từ
những sự kiện lẻ tẻ, những kinh nghiệm thường nhật tới chỗ tìm ra những
nguyên lý sâu xa của những sự kiện và kinh nghiệm đó: nhân đấy: chúng ta
gọi đây là lãnh vực sinh hoạt của con người, và cuốn Phê bình khả năng
phán đoán được coi là cuốn luận về ý nghĩa đời sống con người. Nói thế vì
ý nghĩa và cứu cánh là những gì rất gần nhau, nhiều khi được coi như đồng
nghĩa.
Sau đây chúng ta sẽ theo dõi Kant để tìm hiểu 3 đề tài liên quan đến phán
đoán mục tiêu, tức ý nghĩa của vũ trụ vạn vật: 1) Bản chất của phán đoán
mục tiêu, - 2) Biện chứng pháp của phán đoán mục tiêu. - 3) Luận về
phương pháp của phán đoán mục tiêu.
TIẾT I: BẢN CHẤT CỦA PHÁN ĐOÁN MỤC
TIÊU
Mục tiêu là gi? Là cái ta nhắm khi hành động. Chẳng hạn ta xây cất nhà
để ở, hòng tránh những nguy hại của mưa nắng: chính mục đích là động cơ
