không mất công nghiên cứu những sự vật lạc lõng trong thiên nhiên, như
kiểu chúng là những vật tự thân, không thuộc vào những điều kiện tri thức
của con người chúng ta. Trái lại, khoa Vật lý thuần túy chỉ nghiên cứu
những biến chuyển của vạn vật xét như những biến chuyển này được lãnh
hội bởi khả năng tri thức ta, với những điều kiện nhất định của trí năng và
cảm giác ta. Nói cách khác, khoa Vật lý không nghiên cứu vạn vật nơi vạn
vật, nhưng nghiên cứu chúng nơi biểu tượng ta có về chúng, nơi quan niệm
ta có về chúng, nơi những giả thuyết và những chứng nghiệm ta đưa ra về
chúng. Đó là ý nghĩa câu nói trên đây của Kant: không tìm hiểu nơi những
điều kiện chủ quan thực sự chi phối kinh nghiệm ta có về vạn vật, làm sao
nắm được những công thức nói lên sự vạn vật luôn phản ứng theo những
định luật nhất định.
Những điều kiện đó là những gì? Là những điều kiện của tri thức nói
chung. Mà theo Kant thì tri thức là kết tinh của quan niệm và cảm giác, như
vậy những điều kiện của tri thức là cảm năng thuần túy và trí năng thuần
túy. Dưới đây, nơi Chương II, chúng ta sẽ thấy Kant trình bày tỉ mỉ về cảm
năng thuần túy với hai hình thức của nó là không gian và thời gian, rồi trí
năng thuần túy với 12 phạm trù tức quan niệm thuần túy. Điều chúng ta cần
biết nơi đây là: với hai hình thái của cảm năng thuần túy là không gian và
thời gian, và với 12 phạm trù được coi là 12 hình thái phán đoán của trí
năng, Kant đã muốn kê khai cho ta thấy phạm vi cùng là giới hạn của tri
thức con người: con người chỉ có tri thức khi có đủ những điều kiện về cảm
năng và trí năng đó. Rồi nếu nghiên cứu kỹ càng những điều kiện tri thức
này, con người có thể biết một cách tiên thiên các hiện tượng của khoa Vật
lý.
Chúng ta vừa theo dõi Kant trong việc giải quyết vấn đề khoa Vật lý
thuần túy, một khoa không chịu lần mò theo vết chân của kinh nghiệm
thông thường, nhưng đã dựa vào tính chất hiện tượng của sự vật vật lý để
xác định một cách tiên thiên về những định luật chi phối tất cả các sự việc
có thể xảy ra trong lãnh vực vật lý. Đó là một công việc có thể làm được, vì
chỉ cần nghiên cứu những định luật của tri thức con người nơi phần cảm
