rằng: con người chỉ là ảo tưởng. Nói cách khác, con người chỉ là một vật
thể. Một hình thức của chủ nghĩa Duy vật.
Tôi không có phương tiện (sách, báo) để theo dõi những chuyển hướng
cửa triết học Pháp nói riêng, nhưng những thông tin ít ỏi mà tôi có được
những năm gần đây cho thấy tư tưởng của Kant đã có tác động tốt vào nền
triết học Tây phương. Triết học ngày càng trở thành khoa Nhân học
(anthropologie) với khuynh hướng chỉ đạo là thuyết Giải thích
(Herméneutique), và một trong những vị thầy lớn nhất là Gs. Paul Ricceur,
ông thầy đáng tôn kính của nhiều thế hệ chúng tôi. Khai thác những tư
tưởng của Nietsiche, những phân tích của Marx và nhất là của Freud, nhóm
Ricocur đã giúp triết học nhận rõ nhân dạng sâu xa và đích thực của con
người, qua những biểu tượng của dân tộc học và phân tâm học.
Bài học của Kant mà nhóm Ricoeur đã biết lợi dụng là bắt đầu lại với
Kant mà không dừng lại ở Kant, cũng như Kant đã không dừng lại ở
Platon, Aristote, Descartes, Hume... Đúng như Nietsiche đã nói một câu mà
lẽ ra chúng ta phải ghi tâm. ông nói: “Mỗi bậc kỳ tài có nguy cơ trở thành
một tận thế” (Chaque génie risque de devenir une fin du monde). Người ta
thấy các vị đó quá vĩ đại, quá siêu phàm. Và người ta tôn kính các ngài đến
nỗi coi đó là những ngọn Thái sơn không ai có thể vượt qua. Cái tai hại của
các bậc vĩ nhân là thế. Mà điều tai hại này không do các ngài chút nào,
nhưng do người ta đã không biết sử dụng những đóng góp vĩ đại của các
ngài. Lẽ ra, thay vì thụ động tôn thờ các ngài như thánh hiền, ta phải làm
như câu châm ngôn Việt Nam, “Con hơn cha, nhà có phước”. Nhất là trong
lãnh vực tư tưởng, người ta phải làm như Abélard đã nói: “Các ngài là
những người khổng lồ che khuất cả chân trời, nhưng chúng ta phải leo lên
vai các ngài để nhìn về phía trước, tìm cách tiến thêm mãi”.
Tôi chân thành cảm ơn Nhà xuất bản và các học trò cũ của tôi (ở khoa
Triết các trường Đại học Văn Khoa Sài gòn, Huế và Đà Lạt): Nguyễn
Quang Tuyển, Lê Nguyên Đại, Dương Anh Sơn và nhất là nhà nghiên cứu
Bùi Văn Nam Sơn đã đóng góp công sức rất nhiều cho lẩn tái bản cuốn
Triết học Kant của tôi để đáp ứng nhu cầu học hỏi của giới trẻ. Rất tiếc vì
