V.V., trái lại khoa siêu hình học về đạo đức thì đề cập đến những hành vi
đạo đức mà con người phải thực hiện trong sinh hoạt của mình, nhưng đó
chỉ là những lý tưởng mà thực ra chưa chắc đã có ai thực thi được một cách
đúng mực. Nói gọn hơn: triết học lý thuyết bàn về những sự kiện những gì
vẫn thường xảy ra một cách thường xuyên trong vũ trụ, còn triết học đạo
đức lại nghiên cứu về những gì ta phải làm (tức chưa có trong thiên nhiên)
và ta chắc chắn nhận rằng đó là nghĩa vụ ta phải làm. Sự phân biệt thực là
rõ rệt. - c) Sau hết, và đây là điểm then chốt, lãnh vực nghiên cứu của lý trí
thuần túy là thế giới khả giác, trong khi lãnh vực nghiên cứu của lý trí thực
hành là thế giới khả niệm, tức thế giới của sinh hoạt tinh thần, của sinh hoạt
nhân linh.
Vậy mục đích của Kant khi viết hai cuốn "Những nền tảng” và “Phê
bình lý trí thực hành” là “nghiên cứu về lý trí xét như ý chí ta có thể tự
quyết một cách hoàn toàn do những nguyên tắc tiên thiên, không dựa vào
một duyên cớ thường nghiệm nào hết: người ta có thể gọi là ý chí thuần
túy”
. Để đạt mục tiêu này, Kant sẽ lần lượt nghiên cứu về nguồn gốc
của ý thức đạo đức, - sau đó ông phê bình tất cả những học thuyết đạo đức
dựa trên các nguyên tắc thường nghiệm, - và sau cùng ông đưa ra chủ
trương của ông: xây dựng khoa siêu hình học đạo đức trên nền tảng của lý
trí.
TIẾT I: Ý THỨC ĐẠO ĐỨC CỦA MỌI NGƯỜI
Kant bắt đầu chương I cuốn “Những nền tảng” bằng câu: “Trong số tất
cả những sự được ta quan niệm là tốt lành ở trần gian này, và nói ngay ở
ngoài trần gian này, không một sự gì được ta coi là tốt hoàn toàn, ngoại trừ
thiện chí (bonne volonté)”
. Chú giải chỗ quan trọng này, Victor Delbos
viết: “Câu này được coi là một trong những công thức đặc sắc Kant dùng để
trình bày quan niệm của ông về đạo đức. Ông không công nhận là đạo đức
tất cả những gì không trực tiếp và hoàn toàn do chủ thể: chủ thể chỉ làm chủ
được tôn chỉ hành động của ý chí; như vậy, nói chặt nghĩa, chỉ có sự lành
nơi thiện chí ta thôi. Quan niệm đạo đức này của Kant chắc chắn phát xuất
từ những tâm tình Kitô giáo của ông, vì đạo này đòi hỏi trước hết phải có
