việc phải làm và có làm thì mới yên lương tâm. Kant nhấn mạnh về sự tốt
lành của thiện chí và về tính chất khả nghi của những đối tượng tốt, vì thực
sự người ta thường lạm dụng tất cả những gì tốt lành và thần thánh nhất: sự
tốt lành của đối tượng không bảo đảm sự tốt lành của hành vi, và ác quỷ
vẫn có thể đội lốt thiên thần.
Thiện chí là thước đo hành vi đạo đức của ta. Thiện chí là sự tốt lành
không suy suyển của hành vi con người. Và thiện chí là cái mà bất cứ ai
cũng nhận thức được một cách tiên thiên và tuyệt đối chắc chắn: khác với
tri thức khoa học là cái con người phải học tập lâu năm và thường đòi
những khả năng đặc biệt, ý thức đạo đức là cái được in sẵn trong đáy lòng
mọi người. Đứng trước một việc xảy ra trong xóm làng hay trong khu phố,
hết mọi người đều đàm luận và phê phán: trong tất cả các lời phê phán đó,
ta dễ nhận thấy mọi người cho rằng đương sự hành động như thế là phải
(hay trái), vì đáng lý ra phải làm như thế nọ thế kia. Bản chất của những
phán đoán đạo đức là thế: “nó không liên can đến những gì có đây rồi,
nhưng liên can đến cái phải làm”
. Và Kant gọi những phán đoán đạo
đức như thế là “những mệnh đề tổng hợp tiên thiên trong lãnh vực sinh hoạt
tự do". Như vậy, mục đích của ông nơi hai cuốn Phê bình một và hai được
coi là song song: cả hai cuốn cùng quyết có những mệnh đề tổng hợp tiên
thiên trong lãnh vực của chúng.
Thiện chí là một chân lý hiển nhiên và tiên thiên. Hiển nhiên vì phán
đoán về tính chất thiện ác của hành vi là loại phán đoán trực tiếp rõ ràng,
không cần chứng minh và biện luận. Mà có biện luận thì cũng chỉ là thuyết
phục người khác để họ nhận ra thành tâm thiện ý của ta mà thôi, còn chính
ta thì không bao giờ hoài nghi. Thiện chí còn có tính chất tiên thiên vì
không do thực tập mà có, trái lại chính những phán đoán đạo đức hướng
dẫn sự nhận định hàng ngày của ta: nhân đó, Kant thường nhắc đi nhắc lại
rằng một khi ai có óc phán đoán sai lầm thì chúng ta uổng công sửa chữa
cho họ; người đó sẽ cứ nhận định sai lầm trong những trường hợp mối ở
đời. óc phán đoán là cái không thể học tập, nhưng do tiên thiên.
