biết cơm từ đâu đến không?”. Nó đáp: “Thưa không”. Trẫm nói: “Việc
nông cày cấy, gặt hái vất vả, phải bỏ ra sức lực. Không chiếm dụng
nông sự thì sẽ luôn có cơm ăn”. Thấy nó cưỡi ngựa, lại hỏi nó: “Con
có biết đạo lý trong việc cưỡi ngựa không?”. Nó đáp: “Thưa không”.
Trẫm nói: “Ngựa có thể vất vả thay cho con người. Cho nó nghỉ ngơi
đúng lúc, đừng vắt kiệt thể lực nó thì có thể luôn có ngựa để cưỡi”.
Thấy nó đi thuyền, lại hỏi nó: “Con có biết đạo lý về đi thuyền
không?”. Nó đáp: “Thưa không”. Trẫm bảo: “Thuyền ví như vua,
nước ví như dân; nước có thể làm nổi thuyền, cũng có thể làm lật
thuyền. Con mới làm Thái tử, có thể không sợ không?”. Thấy nó tựa
vào cây cong, lại hỏi nó: “Con có biết đạo lý về cây cong này
không?”. Nó đáp: “Thưa không”. Trẫm bảo: “Cây này tuy cong,
nhưng nhờ chỉ mực của thợ mộc sẽ thành gỗ thẳng; kẻ làm vua dù
không có đức hạnh, nhưng nếu biết nghe lời khuyên can thì cũng có
thể trở thành thánh quân. Đó chính là điều người xưa nói, con có thể
dùng làm tấm gương cho mình”.
✽✽✽
Năm Trinh Quán thứ bảy, Thái Tông nói với Thị trung Ngụy
Trưng:
− Xưa nay, hầu vương rất ít người tự bảo toàn được tính mạng
mình, đều là bởi họ sống trong phú quý, thích kiêu xa dâm dật, thường
không hiểu đạo lý gần người quân tử xa lánh kẻ tiểu nhân, cho nên
mới như vậy. Trẫm muốn làm cho tất cả con em mình biết được lời nói
và hành động của tiền nhân, hy vọng bọn họ dùng làm chuẩn mực.
Thế nên lệnh cho Ngụy Trưng ghi lại sự tích thành bại của con
em đế vương xưa nay, lấy tên là “Tự cổ chư hầu vương thiện ác lục”,
ban cho chư vương. Lời tựa của sách như sau:
Xem khắp các bậc đế vương nhận thiên mệnh trị vì thiên hạ xưa
nay, đều bố trí người chí thân làm chư hầu để đảm bảo cho vương thất,
sự việc được ghi lại trong điển tịch, có thể lấy ra thảo luận. Từ Hoàng
