loại ra, biên soạn thành “Thị tộc chí”. Bọn Cao Sĩ Khiêm trình lên
đẳng cấp ước định, lấy họ Thôi làm cấp thứ nhất. Thái Tông bảo bọn
họ:
− Trẫm và bốn họ Thôi, Lư, Lý, Trịnh ở Sơn Đông trước đây
không có ân oán, chỉ vì họ mấy đời suy vi, lại không có người làm
quan, còn tự xưng là sĩ đại phu, khi cưới xin lại đòi rất nhiều tiền tài
vật phẩm. Có kẻ tài thấp mà tự cho là môn đệ cao quý mà du nhàn tự
đắc, buôn bán danh vọng của tổ tông, nhờ đó mà phát tài, trẫm không
hiểu tại sao xã hội lại coi trọng họ như vậy. Vả lại sĩ đại phu có tài
năng gây dựng đức nghiệp, công nghiệp, tước vị cao, kính thờ vua và
cha mẹ, trung hiếu đều đáng được khen ngợi; hoặc là đạo đức nhân
nghĩa luôn cao thượng, học vấn rộng rãi, cũng đủ là dòng dõi tôn quý
có thể nói là đại trượng phu trong thiên hạ. Nay những người họ Thôi,
Lư này chỉ khoe khoang sĩ thân thời xưa, sao có thể xứng là tôn quý?
Từ công khanh trở xuống, dựa vào cái gì mà tặng cho họ rất nhiều tài
vật, lại trợ giúp cho khí thế của họ, chỉ cầu hư danh, bất chấp thực tế,
coi như vậy là vinh quang. Nay trẫm định ra đẳng cấp dòng họ, thực là
muốn tôn sùng quan thần thời nay, tại sao Thôi Can được liệt vào đẳng
cấp thứ nhất, chỉ là thấy rằng các khanh không quý trọng quan tước
của trẫm. Đừng nhìn vào mấy đời trước, chỉ định đẳng cấp theo quan
phẩm, nhân tài thời nay, cần phải thống nhất đánh giá quyết định,
dùng làm chuẩn mực xác định.
Vậy là liệt Thôi Can vào đẳng cấp thứ ba. Đến năm Trinh Quán
thứ mười hai, bộ sách hoàn thành, tổng cộng một trăm quyển, phát
hành ra cả nước. Thái Tông lại xuống chiếu nói:
− Sự tốt đẹp của thế tộc dựa vào quan thân, chuẩn mực, trước hết
là nhân nghĩa. Từ khi Bắc Ngụy mất nước, Bắc Tề diệt vong, xã hội đã
thay đổi, phong tục cũng suy bại, họ của các nước Yên, Triệu ngày
trước, đã lâu không có người làm quan, quý tộc các nước Tề, Hàn lại
vi phạm phong khí nhân nghĩa, ở châu huyện không có danh tiếng, tự
thân lại không tránh được tham lam, tự thổi phồng là hậu duệ của
