gương mặt họ; với người mơ tưởng mình là thi sĩ Byron, thì anh cho ngay họ
có cái tư thế, cái hất đầu của Byron. Các bà có muốn làm Corinne, Aspasia
hay công chúa Thủy tề, đều được cả; hơn nữa họa sĩ lại còn tự ý thêm vào
cho họ những nét mỹ miều, đài các, chẳng có gì hại cho ai, thành thử dù bức
vẽ không giống cho lắm, người ta cũng sẵn sàng lượng thứ cho họa sĩ.
Chẳng bao lâu, chính Chartkov cũng phải ngạc nhiên không hiểu sao cây bút
của mình lại nhanh nhẹn, dễ dàng một cách lạ lùng đến thế. Còn những
người được vẽ thì dĩ nhiên là sướng mê đi, đi đâu cũng tán dương thiên tài
của họa sĩ.
Chartkov đã trở thành một họa sĩ thời thượng về mọi phương diện. Anh
dự các bữa tiệc, cùng các phu nhân, các tiểu thư đi xem triển lãm, cùng họ đi
dạo chơi, anh ăn mặc diêm dúa, lớn tiếng khẳng định trước công chúng rằng
người họa sĩ phải thuộc về xã hội, rằng cần phải bảo vệ thanh danh của nghề
họa, và những họa sĩ ăn mặc như đồ thợ giày là không biết phép lịch sự,
không hiểu phép xã giao và hoàn toàn thiếu giáo dục. Anh ta chú ý giữ sao
cho xưởng vẽ thật ngăn nắp sạch sẽ, thuê hai người hầu phòng thật bảnh,
mỗi ngày anh ta thay trang phục mấy lần, đi uốn tóc, tập luyện những dáng
điệu thật đẹp mắt để tiếp khách, lo ăn mặc cho thật diện để được lòng nữ
giới; tóm lại, chẳng bao lâu ở Chartkov đã không còn chút vết tích gì của
người họa sĩ nghèo xưa kia làm việc âm thầm trong một gian nhà lụp xụp ở
đảo Vasilievsky. Về các họa sĩ và nghệ thuật, giờ đây anh ta phát biểu rất
nghiêm khắc; anh ta khẳng định rằng người ta đề cao các họa sĩ thời trước
một cách quá đáng, rằng tất cả các họa sĩ trước Raphael không phải là vẽ
những gương mặt người mà là vẽ những con cá trích, theo anh ta, cái ý nghĩ
cho rằng những tác phẩm của các họa sĩ ấy tự nó đã có một cái gì thiêng
liêng, chỉ là do người thán phục nó tưởng tượng ra mà thôi; chính Raphael
nổi tiếng vô song và rất nhiều tác phẩm của ông ta nổi tiếng cũng chỉ do
người đời truyền tụng viển vông mà nên. Michelangelo là một gã khoác lác
chỉ muốn phô trương ta đây am hiểu giải phẫu học, còn tranh vẽ của ông ta
thì chẳng có chút gì duyên dáng; muốn tìm những nét bút mạnh mẽ, những
màu sắc trong sáng, phải tìm trong nền hội họa hiện nay, nền hội họa của thế
kỷ hiện đại. Đến đây, lẽ tự nhiên là Chartkov, như bất giác, đưa ngay bản
