thân mình ra làm dẫn chứng! Không, anh ta nói, tôi không hiểu nổi tại sao
lại có những người khổ công miệt mài với tác phẩm của mình đến như thế!
Kẻ nào hì hục mấy tháng liền để vẽ một bức tranh, theo tôi, kẻ đó là một anh
thợ thủ công chứ không phải một nghệ sĩ. Tôi không tin là hắn ta có tài.
Thiên tài bao giờ cũng sáng tác một cách mạnh dạn, nhanh chóng, như tôi
đây chẳng hạn, anh ta thường nói với khách, các người cứ xem cách tôi vẽ.
Bức tranh này tôi hoàn thành trong hai ngày; cái đầu này trong một ngày;
cái này trong có mấy tiếng đồng hồ, còn cái này chỉ hơn một tiếng. Không,
còn như tôi… Tôi phải thú thật là tôi không thừa nhận những công trình đẻ
ra từng nét một ấy là nghệ thuật; nó là kiểu thủ công nghiệp, chứ đâu phải
là nghệ thuật; Chartkov vẫn thường nói với khách đến thăm tranh như vậy,
và khách trầm trồ khâm phục những nét vẽ mạnh mẽ và phóng khoáng của
họa sĩ; thấy nói vẽ cực nhanh như vậy, nhiều người kêu lên kinh ngạc và sau
đó thường nhắc lại với nhau: “Đúng là một tài năng, một tài năng chân
chính! Cứ lắng nghe ông ta nói, nhìn đôi mắt ông ta, nó long lanh sáng biết
chừng nào! Il y a quelque chose d’extraordinaire dans toute sa figure!
“
Họa sĩ rất thích thú khi nghe được những lời thiên hạ kháo nhau về
mình như vậy. Anh ta sung sướng khi đọc những bài báo ca ngợi mình, mặc
dầu chính anh ta đã bỏ tiền túi ra trả công cho người viết các bài báo đó. Đi
đâu anh ta cũng mang theo một tờ báo và làm như ngẫu nhiên đưa cho bạn
bè xem, vẻ thích thú gần như ngây thơ. Danh vọng của Chartkov ngày một
tăng, số hàng đặt cũng tăng. Anh ta đã bắt đầu thấy chán những bức chân
dung ấy, chán những khuôn mặt một điệu, những tư thế và những kiểu ngồi
thuộc lòng. Anh ta đã không thấy hứng thú trong lúc vẽ, chỉ gắng phác qua
cho mau cái đầu, còn lại dẹp cho học trò vẽ nốt. Lúc đầu anh ta còn chịu khó
ít nhiều để tìm ra một kiểu ngồi mới, tìm cách nào đó để đập vào óc tưởng
tượng của người xem. Bây giờ ngay cái việc làm đó anh ta cũng thấy chán.
Trí óc anh ta đã ngại tìm tòi, suy nghĩ. Làm công việc đó, anh ta thấy buồn
chán, mà cũng chẳng có thì giờ: cuộc sống phóng đãng, cái xã hội thượng
lưu trong đó anh ta muốn nổi bật lên, tất cả những cái đó lôi kéo Chartkov
xa thói quen làm việc và suy nghĩ. Nét vẽ của anh ta không còn cái nhiệt
tình, cái thông minh nữa, và dần dần rơi vào cái đơn điệu, vào những hình
