thức dùng đã nhàm, cứng nhắc, thô lúc nào không hay. Tất cả những cái đầu
giống nhau, lạnh lùng, chững chạc, như lầm lì của bọn quan lại văn võ,
không còn để đất rộng rãi cho cây bút vẽ hoạt động: họa sĩ đã quên bẵng cả
vẻ đẹp lộng lẫy của những tà áo cổ dài, cả những tư thế, những cảm xúc
mạnh mẽ. Lại càng ít nhớ hơn nữa đến vấn đề bố cục, đến bi kịch nghệ
thuật, đến cái cao quý của xuất phát điểm. Trước mặt anh ta, quanh đi quẩn
lại chỉ có những bộ thẩm phục, những coóc xê, những bộ lễ phục làm giá
lạnh người họa sĩ và bóp chết trí tưởng tượng. Tác phẩm của anh ta đã mất
hết ngay cả những phẩm chất thông thường nhất: điều này không làm cho số
người ham thích tranh của anh ta ít đi, nhưng những người thật sự sành sỏi
cũng như các họa sĩ khác, ai nấy đều nhún vai khinh miệt. Với những người
quen biết Chartkov từ trước, họ không hiểu làm thế nào mà ta để mai một
cái tài năng mà ngày từ buổi đầu đã có những dấu hiệu chói lọi, họ cũng
không sao tự giải thích cho ra tại sao một người vừa mới lên tới độ sung sức
như vậy lại có thể để mất hết thiên tư.
Nhưng quá say sưa danh vọng, Chartkov không hề nghe thấy những lời
bàn tán ấy. Anh ta đã đến cái tuổi đầu óc muốn nghỉ ngơi: người phát phì, to
ngang ra trông thấy. Giờ đây, anh ta đã có thể đọc trên các báo chí thấy
những lời xưng tụng như “Ông Andrei Petrovich đáng kính của chúng ta,
Andrei Petrovich đáng kính của chúng ta”. Giờ đây, người ta đã đề nghị anh
ta nhận những chức vị danh dự, mời anh ta tham gia vào một hội đồng chấm
thi, vào một ủy ban này hoặc một ủy ban khác. Giờ đây, anh ta đã bắt đầu
bênh vực Raphael và các họa sĩ bậc thầy thời trước, không phải vì cuối cùng
anh ta đã công nhận giá trị của họ, mà chính là để đem họ ra áp đảo các họa
sĩ trẻ. Giờ đây, cũng như tất cả những người khác khi về già, anh ta đã bắt
đầu chê trách, không từ một ai trong bọn thanh niên, là thiếu đạo đức, là bất
lương. Giờ đây, anh ta đã bắt đầu nghĩ mọi việc trên đời đều rất đơn giản,
không có cái gọi là cảm hứng thiêng liêng, và ngự trị trên mọi vật cần thiết,
phải có một quy tắc duy nhất về trật tự và khuôn khổ nhất loại. Tóm lại,
cuộc đời anh ta đã đến điểm giới hạn của cái tuổi mà khát vọng bồng bột
trong con người đều co rúm lại, cái tuổi mà tâm hồn không còn rung động
trước sức mạnh của chiếc vĩ cầm, những âm thanh mãnh liệt của cây đàn
