không còn chạm được tới trái tim, cái đẹp có lướt qua cũng không khiến
được những sinh lực trẻ trung bừng lên ngùn ngụt như ngọn lửa, cái tuổi mà
các giác quan tiêu mòn đã bắt đầu nhạy bén đối với ảnh hưởng của kim tiền,
chăm chú lắng nghe cái điệu nhạc quyến rũ của nó và dần dần để cho nó ru
ngủ thiếp đi. Vinh quang không thể đem lại lạc thú cho kẻ nào chỉ đánh cắp
nó, chứ không xứng đáng được nó; nó chỉ truyền cái ngây ngất của vĩnh cửu
cho kẻ nào xứng đáng được hưởng. Vì lẽ đó, tất cả những tình cảm, những
hăm hở của Chartkov giờ đây đều hướng vào đồng tiền. Tiền đã trở thành
nỗi ham say, cái lý tưởng, nỗi kinh hoàng, niềm lạc thú, cái mục đích của
anh ta. Những tập giấy bạc phình to lên, trong các rương hòm của họa sĩ, và
cũng như bất cứ kẻ nào số phận phải chịu cái cảnh bị chi phối đáng kinh sợ
đó, họa sĩ Chartkov trở nên buồn rầu, không còn thiết gì ngoài tiền bạc; biển
lận một cách vô lý; vơ vét một cách điên cuồng đến mức anh ta sắp biến
thành một sinh vật kỳ dị thường thấy trên đời, một sinh vật mà ai còn có một
sức sống, một tâm hồn nhìn thấy đều phải ghê sợ, như nhìn thấy trước mặt
mình một cỗ quan tài bằng đá, bên trong đựng một cái xác chết chứ không
phải một trái tim. Nhưng, đột nhiên, một sự kiện bất ngờ đã đến làm anh ta
rối trí, nó đánh thức tất cả cái sức hoạt động trong con người anh ta dậy.
Một hôm, Chartkov thấy trên bàn một bức thiếp của Hàn lâm viện Mỹ
thuật mời anh, với tư cách là một viện sĩ đặc biệt, đến xem và cho ý kiến về
tác phẩm mới của một họa sĩ Nga du học ở Ý. Họa sĩ này là bạn học cũ của
Chartkov, từ hồi nhỏ anh đã say mê nghệ thuật; dâng cả tâm hồn cho nghệ
thuật, anh từ giã bạn bè, gia đình, từ bỏ cả nếp sống đầm ấm quen thuộc, đi
đến nước Ý, khu vườn ươm tráng lệ của nền nghệ thuật chín muồi dưới bầu
trời lộng lẫy, đi đến thành La Mã diệu kỳ, nơi mà chỉ cái tên thôi cũng đủ
khiến trái tim nhiệt thành của người họa sĩ đập rộn rã. Đến đây, anh sống
cuộc sống ẩn dật, trút hết sức lực tâm hồn vào công việc, vào học hành,
không có gì có thể làm anh sao nhãng. Anh không bận tâm đến những lời
người ta có thể bàn tán về anh, về tính nết của anh, đến những lời họ chê bai
nào anh kém cỏi, không biết thích ứng với người đời, nào anh cố ý không
biết đến những quy tắc xã giao, nào quần áo anh vận sờn rách, không lịch sự
đã khiến cho giới họa sĩ phải xấu hổ. Bạn đồng nghiệp vui lòng hay tức giận
