lớn toát ra từ sức sáng tạo dồi dào thấm nhuần đến tận những chi tiết nhỏ
nhất của bức tranh. Họa sĩ đã phát hiện và thấu hiểu được cái quy luật và sức
mạnh nội tại của mọi vật. Chỗ nào cũng thấy rõ cái dáng tròn trĩnh thanh
thoát của đường nét trong thiên nhiên, điều mà chỉ người nghệ sĩ có sức sáng
tạo mới nhận ra được, còn người thợ sao chép chỉ vẽ thành những góc cạnh
xù xì. Rõ ràng là tất cả những gì lấy từ thế giới bên ngoài trước hết phải
được lắng lại trong tâm hồn họa sĩ, rồi từ đấy, từ một ngọn suối bên trong,
tuôn vọt ra bài ca hài hòa, trang trọng đó. Cái vực thẳm ngăn cách giữa sự
sáng tạo với việc sao chép thiên nhiên một cách đơn thuần, ngay kẻ không
biết gì về hội họa cũng nhìn thấy rõ.
Thật khó có bút nào tả được cái không khí im lặng phi thường bất giác
bao trùm lên đám người đang chăm chú nhìn bức tranh: không một tiếng
động, không một tiếng sột soạt khe khẽ, trong khi đó bức tranh cứ như bay
bổng lên dần, mỗi lúc một rực rỡ hơn, tuyệt diệu hơn, nó tách ra khỏi mọi
vật xung quanh, để đạt tới cái giây phút thiêng liêng, chính cái giây phút trái
cây từ trên trời rơi vào tay người nghệ sĩ, cái giây phút mà cả một đời người
chỉ là một cuộc chuẩn bị để đạt đến. Những giọt nước mắt thán phục bất giác
thấy ứa ra trong khóe mắt những người đứng xem tranh. Tưởng chừng như
tất cả những thị hiếu, tất cả những sở thích dù sai trái và xấc lược đều hòa
hợp lại trong một bản nhạc thầm lặng ca ngợi tác phẩm thần diệu này.
Im lặng, miệng há hốc, Chartkov nhìn bức tranh, và khi những người
xem tranh đã dần dần bắt đầu lên tiếng bàn tán về giá trị tác phẩm, và khi,
cuối cùng, người ta yêu cầu anh ta cho ý kiến, Chartkov mới sực tỉnh, chuẩn
bị phát biểu một ý kiến cũ sạo, một ý kiến nhạt nhẽo mà các họa sĩ đã chai
sạn thường dùng, đại loại như: “Ồ, dĩ nhiên nghệ sĩ không phải là không có
tài năng; ở đây không phải là không có một cái gì, ta có thể thấy rõ là anh ta
cũng muốn biểu hiện một cái gì đấy, nhưng nếu để tâm tìm cái chủ yếu
thì…” Và sau đó là thêm mấy lời khen ngợi mà bất kỳ một Họa sĩ nào nghe
cũng thấy khó chịu. Chartkov chuẩn bị phát biểu cái kiểu như vậy, nhưng
anh ta nói không nên tiếng, chỉ thấy nước mắt trào ra cùng với những tiếng
nấc nghẹn ngào; anh ta bỏ chạy ra khỏi phòng như một người mất trí.
