Truyền kỳ mạn lục
NGUYỄN DỮ
(14) Kẻ thổi kèn dệt chiếu: chỉ Giáng hầu Chu Bột. Ông vốn người đất Quyển, sau dời sang đất Bái,
thuở hàn vi thường phải dệt rèm trúc, thổi kèn đám ma kiếm sống.
(15) Người cất vạc nhổ núi: chỉ Hạng Vũ. Hạng Lương khiến Hạng Vũ chiêu tập bọn Vu Anh ở Đồ
Sơn. Anh nói: "Trong miếu Vũ vương có 3 chiếc vạc đá, nếu xô đổ rồi nhấc bổng lên được thì ta sẽ
hàng." Vũ bèn xô đổ rồi lại dựng lên, sau đó cho một tay vào trong vạc nhấc lên đi vòng trước cửa
miếu ba lần, bọn Vu Anh đều bái phục. Chữ nhổ núi (bạt sơn), xuất phát từ bài ca tuyệt mệnh của
Hạng Vũ: Lực bạt sơn hề khí cái thế (sức có thể nhổ núi, khí trùm trời đất).
(16) Hoài Âm tức Hoài Âm hầu, tước phong của Hàn Tín, tướng giỏi của Lưu Bang. Chung Ly: có lẽ
là tướng của Hạng Vũ, chưa rõ điển tích.
(17) á Phụ: tức Phạm Tăng, mưu sĩ giỏi của Hạng Vũ.
(18) Nhụ Tử: có lẽ chỉ Trần Bình, người phụ tá có nhiều mưu lược của Hán Cao Tổ.
(19) Phong Bái, Bành Thành: Phong Bái: chỉ quê hương Hán Cao Tổ, vì ông người ấp Phong, huyện
Bái; Bành Thành: đất của Tần. Hạng Vũ diệt Tần, đóng đô ở đấy.
(20) Vương ế: Hạng Vũ bị thua ở Ô Giang, Vũ ngoái nhìn người kỵ binh Hán là Lã Mã Đồng hỏi:
"Anh có phải là bạn cũ của ta không?"
Mã Đồng nhận diện rồi chỉ cho Vương ế: "Đây là Hạng vương". Vũ lại hỏi: "Ta nghe nói Hán vương
treo giá đầu ta ngàn vàng và tước vạn hộ. Ta cho ngươi đấy!" Nói rồi tự vẫn. Vương ế liền cắt đầu
Hạng Vũ nộp cho vua.
(21) Sở ca bốn mặt lệ tràn lan: Hạng Vũ đến Cai Hạ, binh thiếu, lương hết, không đánh thắng được
quân Hán lại bị vây bốn mặt. Trương Lương dạy quân Hán hát tiếng nước Sở đêm đến cất tiếng ca.
Hạng Vũ nghe thấy bốn bề đều hát những bài ca nước Sở, thất kinh nói: "Hán đã lấy được Sở rồi
sao? Sao người Sở đông như vậy?" Rồi đang đêm dậy uống rượu trong trướng, khóc ròng, thuộc hạ
đều khóc, không ai ngẩng lên được, quân tướng đều tan rã.
(22) Hai câu này trích trong bài thơ của Vương An Thạch, Tể tướng thời Tống Thần Tông.
(23) Đỗ Mục (803-853), một nhà thơ có tên tuổi thời Văn Đường; hai câu này trích trong bài Đề Ô
Giang đình.
(24) Mệnh ở trời: vua Trụ nhà Thương bạo ngược, trung thần khuyên can thì nói "đã có mệnh trời".
(25) Tân Mãng: Vương Mãng cướp ngôi nhà Hán, đổi quốc hiệu là Tân nên gọi là Tân Mãng. Hán
Quang Vũ khởi binh đánh, Mãng nói: "Trời đã sinh đức ở ta, quân Hán làm gì được ta?"
(26) Chém Tống Nghĩa...: Sở Hoài Vương phong Tống nghĩa làm Thượng tướng, hiệu Khanh tử
Quán quân, sai đem quân đánh Tần cứu Triệu. Tống Nghĩa trùng trình không tiến quân, Hạng Vũ
liền vào trướng chém chết.
(27) Hạng Vũ đem quân đánh Hàm Dương, Tần vương là Tử Anh đã hàng, vẫn bị giết.
(28) Hàn Sinh bị luộc: Hàn Sinh khuyên Hạng Vũ nên đóng đô ở Quan Trung vì thế đất hiểm trở, phì
