Truyền kỳ mạn lục
NGUYỄN DỮ
(24), Đại lý (25) các nước cũng tranh nhau quy phục. Hiện chỉ còn thiếu các bậc ẩn dật ở rừng núi ra
giúp rập, khiến cho huân đức của chúa thượng được sánh cùng các vua Nghiêu, Thuấn ngày xưa.
Ngài nếu định trọn đời ẩn lánh, bắt chước như Vụ Quang, Quyên Tử (26) thì cứ như vậy không sao.
Nhưng nếu còn để ý chút nào đến đám dân chúng, mà bỏ lỡ dịp này không ra thì tôi sợ rằng sẽ mục
nát cùng cỏ cây, không bao giờ lại có dịp gặp gỡ hay này nữa.
Tiều phu biến sắc nói:
- Như lời ông nói, há chẳng phải là khoe khoang quá khiến cho người nghe phải thẹn thùng sao! Vả
vị vua ngự trị bây giờ có phải họ Hồ không?
- Chính phải.
- Có phải là đã bỏ khu Long Đỗ về ở đất An Tôn (27) không?
- Phải.
- Ta tuy chân không bước đến thị thành, mình không vào đến cung đình, nhưng vẫn thường được
nghe tiếng ông vua bây giờ là người thế nào. Ông ấy thường dối trá, tính nhiều tham dục, đem hết
sức dân để dựng cung Kim Âu(28), dốc cạn của kho để mở phố Hoa Nhai (29); phao phí gấm là,
vung vãi châu ngọc, dùng vàng như cỏ rác, tiêu tiền như đất bùn, hình ngục có của đút là xong, quan
chức có tiền mua là được, kẻ dâng lời ngay thì giết, kẻ nói điều nịnh thì thưởng; lòng dân động lay,
nên đã xảy ra việc quân sông Đáy (30) bờ cõi chếch mếch nên đã mất dải đất Cổ Lâu (31). Vậy mà
các kẻ đình thần trên dưới theo hùa, trước sau nối vết. Duy có Nguyễn Bằng Cử có lượng nhưng
chậm chạp (32); Hoàng Hối Khanh có học nhưng lờ mờ (33); Lê Cảnh Kỳ giỏi mưu tính nhưng
không quyết đoán (34); Lưu Thúc Kiệm quân tử nhưng chưa được là bậc nhân (35); còn ngoài ra phi
là đồ tham tiền thì là đồ nát rượu; phi là đồ chỉ lấy yên vui làm thích thì là tuồng lấy thế vị mà
khuynh loát nhau; chứ chưa thấy ai biết những kế lạ mưu sâu để lo tính cho dân chúng cả. Nay ta
đương náu vết ở chốn núi rừng, lo lảng tránh đi chẳng được, há lại còn xắn áo mà lội nữa ư? (36) Xin
ông vui lòng trở về, làm ơn từ chối hộ kẻ cư sĩ này. Ta không thể đem hòn ngọc Côn Sơn cho nó
cùng cháy trong ngọn lửa Côn Sơn được. (37)
Trương nói:
- Sự xuất xử của bậc người hiền lại cố chấp đến như thế ư?
Tiều phu nói:
- Không phải là ta cố chấp. Ta chỉ ghét những kẻ miệng lưỡi bẻo lẻo, đã đắm mình vào trong triều
đình, vẩn đục, rối loạn lại còn toan kéo người khác để cùng đắm với mình.
Trương lặng im không trả lời, trở về đem hết những lời của tiều phu tâu lại với chúa. Hán Thương
không bằng lòng nhưng còn muốn đem cỗ xe êm để cố đón ra kỳ được, sai Trương lại đi vào lần nữa.
Nhưng vào đến nơi thì rêu trùm cửa hang, gai góc đầy núi, dây leo, cành rậm đã lấp mất cả lối đi rồi.
Chỉ thấy ở trên vách đá có hai câu thơ đề bằng nhựa cây như sau:
