Ông cứ yên trí rằng một họa sĩ lộ ra trong tác phẩm của mình
chẳng kém, mà còn hơn một nhà văn trong tác phẩm của nhà văn. Thế
nào cũng sẽ xảy đến một lần anh ta thoát ra khỏi tình cảnh của mình,
thắng được thể chất và chiều hướng giác quan của mình. Cũng giống
như người lầm li và câm một lần cất lên tiếng nói; thốt ra rồi, y lại rơi
vào trạng thái tự nhiên của y là sự im lặng. Người nghệ sĩ buồn bã,
hoặc sinh ra với một cơ thể yếu ớt, sẽ một lần sáng tác nên bức tranh
màu sắc khỏe khoắn; nhưng chẳng bao lâu anh ta sẽ quay về với cách
tô màu tự nhiên của mình.
Thêm nữa, nếu cơ thể bất bình thường, dù là bất bình thường ra
sao, nó sẽ bao phủ trên mọi vật, sẽ xen vào giữa mọi vật với nó một
làn hơi khiến cho tự nhiên và sự mô phỏng tự nhiên bị tàn úa.
Nhà nghệ sĩ khi lấy màu ở bảng pha màu thường thường không
biết nó sẽ tạo ra cái gì trên tranh. Thực thế, anh ta so sánh màu ấy, sắc
ấy trên bảng pha màu của anh với cái gì? Với những màu biệt lập, với
những nguyên sắc. Anh ta còn làm hơn nữa; anh nhìn màu ở chỗ anh
chuẩn bị màu, và bằng trí tưởng tượng, anh chuyển nó đến cái nơi mà
nó phải được to lên. Nhưng liệu được bao nhiêu lần anh không xảy ra
lầm lẫn trong việc đánh giá ấy! Trong khi chuyển từ bảng pha màu
sang toàn cảnh của tác phẩm, màu sắc bị cải biến nhạt đi, đậm lên và
hoàn toàn thay đổi hiệu quả. Lúc đó, nghệ sĩ liền mò mẫm, sửa đi, sửa
lại, chà sát màu. Trong công việc ấy, màu sắc của anh trở thành một
hỗn hợp của nhiều chất khác nhau ít nhiều phản ứng chất này với chất
khác, và sớm muộn thế nào cũng lủng củng với nhau.
Vậy nói chung, sự hài hòa của một tác phẩm sẽ càng bền vững
nếu họa sĩ tin chắc hơn vào hiệu quả ngọn bút vẽ của mình; đưa bút đi
một cách mạnh dạn hơn, thoải mái hơn; ít sửa đi sửa lại, ít chà sát màu
sắc của mình hơn; sử dụng màu giản dị hơn, chân chất hơn.
Người ta thấy những bức tranh hiện đại chỉ sau một thời gian rất
ngắn là sự điều hợp của chúng mất đi; người ta thấy những bức tranh
cổ vẫn giữ được vẻ tươi tắn, hài hòa, gân guốc bất chấp khoảng cách
