méo mó mà bác thợ mộc đã hao hao làm thành cái mũi, đôi mắt, cái
miệng, những bàn chân bàn tay để cho dân làng chúng ta khấn khứa.
Này, ông bạn ạ, ông cứ tin rằng các đền đài, nhà tranh và các vị
thần sẽ giữ nguyên tình trạng tồi tàn ấy, cho đến khi xảy ra một tai họa
lớn nào đó cho mọi người, một cuộc chiến tranh, một nạn đói, một
bệnh dịch, một lễ tạ ơn của dân chúng, nhân đó ông mới thấy dựng lên
một khải hoàn môn để mừng người thắng trận, một kiến trúc lớn bằng
đá để tế thần.
Mới đầu khải hoàn môn và ngôi đền sẽ chỉ làm cho người ta chú
ý đến bởi cái tổng thể, và tôi không tin rằng pho tượng người ta sẽ đặt
trong đó có ưu điểm gì khác so với pho tượng cũ ngoài khía cạnh là to
hơn. Về to hơn thì nhất định là nó sẽ to hơn rồi; bởi vì cần phải cân
đối kích thước của chủ nhân với chỗ ở mới của nó.
Thời nào cũng thế, các bậc đế vương thích ganh đua với thần
thánh. Khi thần có nhà cửa to tát hơn, vua chúa sẽ tôn cao nhà của
mình lên; các quan lại ganh dua với vua chúa, cũng sẽ tôn cao nhà cửa
của họ; các thị dân đầu tiên, ganh đua với quan lại, cũng sẽ làm như
thế; và trong khoảng chưa đầy một thế kỷ, sẽ cần phải đi ra ngoài khu
vực bảy quả đồi mới tìm thấy một túp nhà tranh.
Song những bức tường của các đền đài, các cung điện vua chúa,
các dinh thự quan lại, các nhà cửa của những thị dân giàu có sẽ phô ra
khắp nơi những khoảng trống trải cần phải che phủ đi.
Các tượng thần gầy còm bày trong nhà sẽ không tương xứng với
khoảng không gian người ta dành cho chúng nữa; cần tạc những bức
tượng khác.
Người ta sẽ tạc chúng với hết khả năng của mình; người ta sẽ phủ
lên tường những bức tranh ít nhiều nguệch ngoạc
.
Nhưng vì thị hiếu tăng lên cùng với sự giàu có và sự xa hoa,
chẳng bao lâu cách kiến trúc của các đền đài, cung điện, dinh thự, nhà
