người đó trước kia nhờ các giác quan đã từng thu nhận riêng rẽ tất cả
những ý niệm đơn giản hợp thành ý niệm phức tạp của thể chất được
xác định: nhưng nếu người đó không có khái niệm về một trong những
ý niệm đơn giản nào đó có trong thành phần của thể chất ấy, và nếu
anh ta không có giác quan cần thiết để nhận biết chúng, hoặc nếu giác
quan ấy bị hỏng hẳn, thì không có một xác định nào có thể khơi gợi ở
anh ta ý niệm mà trước đó anh ta chưa bao giờ cảm nhận cụ thể. Đấy
là căn nguyên thứ sáu khiến cho các đánh giá của mọi người hết sức
khác nhau về vẻ đẹp của cái gì đấy; bởi lẽ giữa chúng có biết bao
nhiêu khái niệm sai lạc, biết bao nhiêu khái niệm chưa định hình về
cùng một đối tượng!
Nhưng họ không cần phải nhất trí với nhau hơn về các thực thể
tinh thần: chúng đều được thể hiện bằng các ký hiệu; và hầu như
chẳng có một ký hiệu nào trong số ấy được ấn định khá chính xác để
người này người kia khỏi hiểu nghĩa rộng hơn hoặc hẹp hơn. Lô gích
học và siêu hình học sẽ tiếp cận với sự hoàn thiện, nếu Từ điển ngôn
ngữ được soạn thảo tốt; nhưng đấy còn là một công trình mong đợi; và
vì các từ ngữ là những màu sắc mà thơ ca và thuật hùng biện sử dụng,
liệu người ta có thể chờ đợi được sự nhất trí nào trong các đánh giá
bức tranh khi chẳng phải người ta chỉ không biết rõ về các màu sắc và
các sắc thái? Đấy là căn nguyên thứ bảy khiến các đánh giá hết sức
khác nhau.
Dù thực thể chúng ta đánh giá là gì, những cảm giác thích thú
hoặc ngán ngẩm do học vấn, do giáo dục, do định kiến hoặc do một
trật tự giả tạo nào đấy trong ý niệm của chúng ta khêu gợi nên, chúng
đều được đặt nền tảng trên ý kiến có sẵn của chúng ta là những đối
tượng ấy ít nhiều hoàn hảo hoặc khiếm khuyết về các tính chất mà
chúng ta có những giác quan hoặc những năng lực phù hợp để nhận
biết. Đấy là căn nguyên thứ tám khiến các đánh giá hết sức khác nhau.
Người ta có thể khẳng định rằng những ý niệm đơn giản mà cùng
một đối tượng gợi nên ở những người khác nhau thì cũng khác nhau
