TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 438

học Ðông dương ở Hà Nội, vẫn có một cách biệt sâu rộng khó dung hòa với
nhau.
Trí thức trong nước dù có học cao học giỏi đến đâu chăng nữa, dù hấp thụ
rất nhiều văn minh Âu Tây, vẫn giữ vẹn nề nếp nho phong của dòng giống
Việt Nam. Trái lại, số đông trí thức du học ở Pháp về thường có mặc cảm tự
tôn, hãnh diện rằng họ đã sống bên Pháp, nguồn gốc của cái văn minh mà
người An nam ở “ bổn xứ “đang tìm tòi học hỏi. Họ vẫn tỏ vẻ khinh trí thức
ở nhà, cho đến đỗi một trong số bạn trẻ "Retour de France", Nguyễn Mạnh
Tường, Tiến sĩ Văn chương Pháp, viết trên một tờ báo Pháp văn ở Hà Nội
đã gọi đám thanh niên trí thức An nam là “ primaires “ (tiểu học) và đã gây
ra một cuộc bút chiến khá kịch liệt giữa Nguyễn Tiến Lãng với một thanh
niên trí thức Hà Nội.
Phong trào lãng mạn bộc phát từ 1932 tại Hà Nội không được bành trướng
ở Trung Kỳ.
Khác với Hà Nội, các cô con gái nhà quý tộc ở Huế đông hơn nhiều, và đa
số xuất thân từ trường Nữ Trung Học Ðồng Khánh, nhưng vẫn giữ tinh thần
giáo dục Á đông. Họ không thích hùa theo các phong trào “ tiểu thư tân
thời “ của lớp gái mới Hà Nội. Nhiều bài thơ Ðường luật, hoặc Cổ phong,
đăng trong báo Tiếng Dân của Cụ Huỳnh Thúc Kháng, mỉa mai các “ cô tân
thời rỡm “, phản ảnh trạng thái tinh thần cổ kính ấy.
Sự hiện diện của cụ Phan Bội Châu, “ông già Bến Ngự “ mà ảnh hưởng
tinh thần hãy còn sâu rộng trong xã hội đế đô, còn bảo đảm cho đạo đức
Việt Nam. Tuy cụ không còn hoạt động gì được nữa, nhưng cụ vẫn được
toàn thể dân chúng, kể cả giới quan lại trong Triều đình An nam, coi như
một thần tượng còn sống mà mọi người, nhất là giới trí thức tân cũng như
cựu, đều tôn sùng.
Vì vậy, các phong trào lãng mạn ở Bắc kỳ, không xâm nhập được ở Huế và
các thành phố lớn như Vinh, Tourane, QuiNhơn, Nha Trang.
Nếu thỉnh thoảng có một số gái mới y phục và hành động lố lăng, thì đó là
thuộc giới ít học, hoặc gái làng chơi mà thôi. Sự cách biệt giới phụ nữ trí
thức và loại gái tân thời rỡm rất là rõ rệt.
Trái lại phong trào “ hội kín “, tức là các hoạt động cách mạng bí mật