TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 440

Tuấn không biết Nguyễn Nghiêm theo cộng sản từ bao giờ. Chàng chỉ nhớ
rằng năm 1929 ở Hà Nội về quê nghỉ Hè, chàng được gặp Nguyễn Nghiêm
một lần khiến chàng vô cùng ngạc nhiên. Nghe Tuấn ở Hà Nội về, Nghiêm
đến thăm, và đưa Tuấn xem hai quyển sách bằng chữ Pháp :
”De L’ impérialisme” của Boukharin, và “Le Marxisme et le problème
national” của Staline.
Nghiêm không hiểu tiếng Pháp, nhờ Tuấn dịch dùm ra chữ quốc ngữ. Sau
khi đã xem hết hai quyển sách trong hai ngày, Tuấn từ chối việc dịch, vì chỉ
nghỉ ở quê nhà được có 15 ngày, không có thì giờ. Nhưng Tuấn ngạc nhiên
thấy Nghiêm có hai quyển sách cộng sản bằng Pháp văn. Ngoài ra, Nghiêm
không hề nói chuyện gì về Chủ Nghĩa Cộng Sản mà anh cho là một hình
thức của Chủ Nghĩa Quốc Gia. !
Cuộc hoạt động bí mật của Cộng sản trong toàn tỉnh Quảng Ngãi, đặt biệt
trong giai cấp tư sản nông thôn, đã thành công. Và đây là một điều rất lạ,
hầu hết những đảng viên sốt sắng tham gia vào đảng Cộng sản Quảng Ngãi,
đều là các điền chủ, các địa chủ khá giả trong thôn quê. Dĩ nhiên, thiểu số
nhà đại phú, đaị thương gia hoặc quan lại đều không tham gia vào đảng,
nhưng chính những kẻ gọi là “ bần cố nông “ nghĩa là những người cày
thuê gặt mướn, nhưng nông dân không có ruộng đất, lại cũng đứng ngoài
phong trào cộng sản. Hoặc họ chỉ ủng hộ suông mà thôi, chứ không đóng
vai trò trọng yếu trong các cuộc hoạt động của đảng. Ðây là Tuấn nhận xét
khách quan về tính chất mâu thuẫn của cộng sản Quảng Ngãi năm 1932,
lúc mới phát khởi phong trào.
Một đêm không trăng, muà Hè 1930, vào khoảng giữa canh một, cộng sản
nổi dậy khắp các phủ, huyện tỉnh Quảng Ngãi. Ở huyện Ðức Phổ, cuộc
khởi loạn bùng dậy ở làng Tân Hôị, quê của Nguyễn Nghiêm, vào lúc 8 giờ
đêm. Cộng sản tụ họp hàng ngàn người tại một gò đất cao và đốt đuốc sáng
rực cả một góc làng, nổi trống và mõ inh ỏi.
Họ bắt giết, chặt đầu bằng dao và rựa, những người làm việc “ cho Tây “,
trong số đó có một Phó Tổng, một người lính “ phú lít “ - cảnh sát – đã về
hưu trí, và một ngươì nữa trong làng. Mấy người này chạy trốn ra ruộng, bị
cộng sản đuổi bắt được và chặt làm ba khúc. Xong, họ kéo nhau đi xuống