TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 442

canh gác ban đêm.
Một tiểu đội lính Lê dương được đưa từ Hà Nội vào, đóng tại huyện Mộ
Ðức, cách làng Tân Hội 5 cây số. Viên quan Ba Pháp đóng bản doanh tại
trường Sơ Ðẳng Tiểu Học, gần huyện. Quan Ba Pháp cần giao thiệp với các
hương lý các làng đến báo cáo tin tức hàng ngày, nhưng ông không nói
được tiếng An nam và không có thông ngôn. Ông phải nhờ viên Tri Huyện
sở tại nhưng ông Huyện lại không biết tiếng Tây. Viên quan Ba liền làm
giấy xin đổi viên Tri Huyện, và đề cử thầy Trợ giáo hiệu trưởng trường tiểu
học lên làm Tri Huyện. Thầy Trợ giáo đó lại là thầy học cũ của Tuấn. Hôm
Tuấn ở Hà Nội về thăm nhà, ghé qua Huyện để vấn an thầy, lính không cho
Tuấn vào. Tuấn lấy giấy viết mấy giòng :” Tuấn, học trò cũ của thầy, nhân
dịp ở Hà Nội về thăm nhà, xin được hân hạnh vào thăm thầy “.
Tuấn chờ ngoài cổng. Mười lăm phút sau, người lính ra bảo Tuấn :
- Quan lớn bận việc, không tiếp cậu được.
Tuấn mỉm cười, lặng lẽ quay ra đi.
Thầy Trợ giáo được viên Quan Ba Pháp chỉ huy đồn lính lê dương, cho lên
làm Tri Huyện, để làm thông ngôn cho ông luôn thể, nghiễm nhiên trở
thành một vị Quan lớn oai quyền hống hách. Cả Huyện đều khiếp sợ quan.
Nhưng, sau đó, loạn cộng sản đã được dẹp yên, đoàn lính lê dương được rút
về Hà Nội và quan Ba cũng từ giã đất Mộ Ðức, thì Quan Huyện thông ngôn
của ông cũng bị cách chức luôn. Hình như quan lớn cũng không được trở
về làm Trợ giáo nữa. Nhiều làng xã được tin, đều làm heo ăn mừng.
Bọn lính lê dương ra đi, để lại tại huyện Mộ Ðức một số khá đông trẻ con
lai, và một số
“me Tây “. Những thiếu phụ này lần lượt ẵm con đi Saigon để “ làm ăn “,
vì bị dân chúng ở Huyện khinh bỉ, rẻ rúng.
Ðồng thời ở Quảng Ngãi và Nghệ An, Hà Tỉnh, cộng sản cũng nổi loạn lần
đầu ở Nam kỳ tại môt địa điểm không mấy quan trọng và cũng có cuộc tàn
sát đẫm máu như ở Trung kỳ. Tuấn theo dõi biến cố với những nhận xét
hoàn toàn khách quan về tính chất của cuộc nổi loạn cộng sản.
Ở Nam Nghĩa, Nghệ Tỉnh (bốn tỉnh Trung kỳ được nổi tiếng là có tư tưởng
cách mạng xao động nhất), cộng sản tuyên truyền được trong vài giới tiểu