TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 469

cấp, Toàn quyền, Khâm sứ, Thống đốc, hoặc Hoàng đế, Thượng thư. Các vị
này đi đâu dù là từ Saigon ra Hà Nội cũng chỉ đi bằng xe lửa mà thôi.
Tuấn có đi xem cuộc diễn binh lớn nhất ở Hà Nội, nhân dịp lễ Quốc khánh
của Pháp, ngày 14 tháng 7 năm 1939. Lúc này chiến tranh sắp bùng nổ ở
Âu châu, do những lời hăm dọa thường xuyên của Hitler. Ở Ðông Á, Nhựt
Bổn cũng lăm le dòm ngó thuộc địa Ðông Dương của Pháp.
Có lẽ vì tình thế khẩn trương, nên chính phủ thuộc địa nhân ngày “Quốc
Khánh “
14-7-1939, muốn tổ chức một cuộc diễn binh vĩ đại, để phô trương lực
lượng quân sự của Pháp ở Hà Nội trước mắt người dân bổn xứ.
Cuộc diễn binh đặc biệt này được cử hành long trọng trên Quai
Clémenceau (đường Bờ Sông) dưới quyền chủ tọa tối cao của đại tướng
Catroux. Toàn quyền Ðông dương. Dân chúng xem rất đông, đứng chật cả
bờ đê sông Hồng Hà, theo một khoảng dài trên một kí lô mét và trên lề
đường Clémenceau và đường Thống chế Pétain.
Sau cuộc nghi lễ quân sự, cuộc diễn hành bắt đầu lúc 9 giờ. Theo tiếng
nhạc hùng tráng của đội quân Lê dương, các đơn vị binh chủng sắp hai
hàng dõng dạc qua trước khán đài danh dự. Nhưng quân số rất ít, tổng cộng
cả lính Khố Xanh, Khố Ðỏ, Lục quân thuộc địa, Lê dương, Thiếu sinh quân
không quá 1000 người.
Ðội quân cơ giới không quá 5 chiếc xe thiết giáp nhỏ, và 4 xe tăn (người
Bắc gọi là tàu bò) cũ kỹ mà hai cái vừa bò ì ạch đến trước khan đài thì bị
panne, nằm chình ình giữa đại lộ. Năm chiếc tàu bay Morane một động cơ,
cánh dài hình chữ nhật, sắp thành chữ V bay chậm chậm trên trời xanh,
được một vòng rồi biến mất về phía phi trường Gia Lâm.
Xem xong cuộc diễn binh, dân chúng ra về, mỗi người phê bình mỗi cách,
nhưng tựu trung không aí có cảm giác hào hứng lắm.
Nói về hiệu quả tâm lý, thì cuộc biểu diễn của quân đội thuộc địạ Pháp ở
Hà Nội ngày 14-7-1939 là một thất bại lớn trái với dự tính của nhà cầm
quyền Pháp.
Năm giờ chiều, Tuấn trở lại đường Bờ Sông, thấy hai chiếc “ tàu bò “ hỏng
máy còn nằm vạ nơi đó, do hai người lính Pháp hì hục sửa mãi chưa xong.