TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 467

Về làng, thầy Cai Bùi được “ăn trên ngồi trưóc “ và được gọi là “ thầy Cửu
“, Cửu phẩm của Triều Ðình.
Toàn tỉnh chỉ có ba bốn đồn lính Tập đóng những nơi hiểm yếu mà thôi.
Nhiều Phủ, nhiều Huyện, không có đồn lính Tập, nghĩa là không có lính,
trừ năm bảy chú lính Lệ, của Phủ, Huyện, để hầu hạ ông quan An nam.
Lính này không có tập luyện, không có súng, không có khí giới gì cả.
Thỉnh thoảng chú ra chợ, tay cầm một chiếc roi tre hay roi mây, để bắt nạt
mấy chị bán hàng và mấy anh “culi” xe kéo.
Theo lời ông ngoại của Tuấn kể lại cho Tuấn nghe, thời kỳ Nguyễn Thân đi
đánh giặc Phan Đình Phùng, ông ngoại của Tuấn lúc bấy giờ là một nông
dân vào hạng trung lưu, bị tuyển mộ vào đoàn quân của Nguyễn Thân. Ðây
là một cơ binh riêng biệt của Triều đình An nam, lính mặc áo kẹp nẹp đỏ,
bên cạnh đội Lính tập chính quy của Nhà Nước Bảo Hộ Phú Lang Sa.
Lính khố xanh của Bảo hộ bị Nghĩa quân cách mạng của Phan Đình Phùng
và Cao Thắng bắn chết khá nhiều trong nhiều trận oanh liệt.
Lúc Tuấn ra Huế, ở Huế một tháng, Tuấn thấy một đồn lính Khố Xanh ở
đường Jules Ferry (nay là đường Lê Lợi) gần trường nữ trung học Ðồng
Khánh.
Một đồn lính Tây, dân chúng gọi là lính Sơn đá (do chữ Soldat của Pháp =
lính), đóng ở Mang Cá, để đề phòng những cuộc khởi nghĩa ở Huế, hơn là
để bảo vệ Kinh đô.
Ngoài ra, trong Thành Nội, vua An nam “Ðại Nam Hoàng Ðế “ có riêng
một đội lính Khố Vàng, để hầu vua.
Dưới thời Khải Ðịnh, triều đình An nam có 6 Bộ (Lục Bộ) : Bộ Lại, Bộ Lễ,
Bộ Học, Bộ Hình, Bộ Công, Bô Binh. Nhưng các bộ ấy không có nhiệm vụ
nào thực tế, hay quan trọng. Như Bộ Công (công chánh) chỉ lo gìn giữ
những con đường trong Thành Nội cho sạch cỏ. Còn quan Thượng Thư Bộ
Binh, Binh Bộ Ðại Thần, thì chỉ huy lính Khố Vàng mà phận sự là khiêng
kiệu, cầm cờ cầm quạt, che lọng cho Vua khi Vua đi tế Trời Ðất trên Ðài
Nam Giao.
Sau khi Khải Ðịnh chết (động từ dành riêng cho Vua là “ băng hà “), viên
Khâm Sứ Huế, thủ hiến của Nhà Nước Bảo Hộ, bỏ hẳn Bộ Công và Bộ