TỤC-NGỮ LƯỢC GIẢI
A
Ai giầu ba họ ai khó ba đời – Ba họ là họ bố, họ mẹ và họ vợ. Ba đời
là đời cha, đời con và đời cháu. Không ai giầu có cả ba họ và cũng không ai
nghèo khó luôn ba đời, ý nói sự giầu nghèo không riêng gì một ai, có lúc
đang giầu mà hóa nghèo, hoặc cũng có lúc đang nghèo mà nhờ làm ăn tiết
kiệm, trở nên giầu có.
Anh em nắm nem – Câu này ý bỏ lửng ở đoạn giữa. Lẽ ra phải nói
như thế này mới đủ ý : anh em nắm nem ba đồng, muốn ăn thì trả sáu đồng
mà ăn : nghĩa là nắm nem bán cho người ngoài có ba đồng, bán cho anh em
thì bán những sáu đồng một nắm ; ý nói anh em đối-đãi với nhau không có
tình nghĩa gì cả, càng anh em càng xử tệ với nhau.
Ăn cây nào rào cây ấy – Ăn quả của cây nào, thì rào-rậu cây ấy để
giữ-gìn cho cây khỏi bị xâm phạm. Ý nói đã chịu ơn ai thì phải giữ-gìn,
bênh vực cho người ấy.
Ăn cây táo rào cây thầu-dâu – Ăn quả cây táo không rào cây táo, mà
lại rào cây thầu-dâu (không biết có phải là cây dâu hay cây đủ-đủ) ý nói
chịu ơn người này lại đi bênh-vực và giữ-gìn cho người khác.
Ăn cỗ đi trước, lội nước đi sau – Ăn cỗ đi trước, được lợi là được
ngồi chỗ tốt, được ăn thức ăn nguyên lành. Đi sau thì chỗ ngồi không tốt và
thức ăn có khi là ăn dở còn lại dồn vào làm cỗ. Lội nước đi sau thì được cái
lợi là chỗ nông chỗ sâu, người đi trước đã dò sẵn cho mình mình cứ theo
chân họ mà đi, không sợ bước vào chỗ sâu đến ướt quần áo hay ngập thủm
đầu. Câu này dạy ta xử-thế cần phải khôn-ngoan như thế. Cũng có khi có
nghĩa là hành-động của kẻ khôn-vặt.
Ăn cơm với cáy thì ngáy o-o, ăn cơm thịt bò thì lo ngay ngáy – Ăn
cơm với cáy (một thứ cua nhỏ ở bể) là khi nhà còn nghèo ; ăn cơm thịt bò
là lúc đã giầu có. Khi còn nghèo thì đêm ngủ một mạch đến sáng chẳng
