triển của nền văn minh hiện đại không chỉ trên Sao Hỏa mà còn ở khắp không
gian, thực hiện các hoạt động khai thác trong vành đai tiểu hành tinh, chế tạo giàn
phóng laser Mặt Trăng, đóng các tàu liên sao khổng lồ trong quỹ đạo và tạo tiền
đề thành lập khu định cư ở các ngoại hành tinh xa xôi. Việc thiết kế và triển khai
thành công máy móc tự nhân bản sẽ là một thành tựu đáng kinh ngạc.
Nhưng vượt trên dấu mốc này là mục tiêu cao nhất của ngành robot: người máy
tự nhận thức. Những robot này có thể làm được nhiều việc hơn ngoài tự nhân bản
chính mình. Chúng có thể hiểu chúng là ai và nắm vai trò chỉ huy: giám sát các
robot khác, đưa ra mệnh lệnh, xây dựng dự án, điều phối các hoạt động và đề
xuất giải pháp sáng tạo. Chúng có thể giao tiếp với con người, đưa ra các lời
khuyên và gợi ý thích hợp. Tuy nhiên, ý tưởng chế tạo người máy tự nhận thức
làm phát sinh nhiều câu hỏi hiện sinh phức tạp và khiến nhiều người hãi hùng, lo
sợ các máy móc này sẽ làm phản, chống lại chính kẻ sáng tạo ra chúng - con
người.
ROBOT TỰ NHẬN THỨC
Năm 2017, tranh luận nổ ra giữa hai tỷ phú, Mark Zuckerberg - nhà sáng lập
Facebook và Elon Musk - người sáng lập SpaceX và Tesla. Zuckerberg bảo vệ ý
kiến rằng trí tuệ nhân tạo sẽ mang đến giàu có và thịnh vượng, giúp toàn xã hội
đủ đầy hơn. Còn Musk có cái nhìn u ám hơn nhiều, nhận định rằng AI đang đặt ra
nguy cơ sống còn cho toàn nhân loại và một ngày nào đó, phát minh của chúng ta
sẽ tấn công ngược lại chính con người.
Vậy ai đúng? Nếu chúng ta quá phụ thuộc vào robot trong việc xây dựng và bảo
trì căn cứ Mặt Trăng hay các đô thị trên Sao Hỏa, thì chuyện gì sẽ xảy ra nếu một
ngày chúng quyết định không cần đến ta nữa? Ta thiết lập khu định cư ngoài
không gian chỉ để dâng chúng cho người máy ư?
Nỗi sợ này không mới và thực ra đã được tiểu thuyết gia Samuel Butler nhắc đến
năm 1863 với lời cảnh báo: “Chúng ta đang tạo ra những kẻ kế vị mình. Vị thế
của con người đối với máy móc rồi sẽ giống như vị thế của ngựa và chó đối với
con người.” Khi robot dần trở nên thông minh hơn con người, ta sẽ cảm thấy thất
