Nathan Rosen trình bày lần đầu vào năm 1935, nay được gọi là “cầu Einstein-
Rosen”.
LỖ SÂU
Thí dụ đơn giản nhất về cầu Einstein-Rosen là chiếc gương soi trong truyện
Alice’s Adventures in Wonderland (Alice ở xứ sở thần tiên). Một bên mặt gương
là vùng quê Oxford, nước Anh. Phía bên kia là xứ sở thần tiên – Alice sẽ được
chuyển tới đây ngay tức khắc khi cô bé đưa ngón tay qua mặt gương.
Lỗ sâu là ý tưởng ưa thích của các nhà làm phim. Trong phim Star Wars, Han
Solo đưa tàu Millennium Falcon vào lỗ sâu và đi xuyên siêu không gian. Trong
phim Ghostbusters (Biệt đội săn ma), chiếc tủ lạnh chính là lỗ sâu, nhân vật mà
Sigourney Weaver thủ vai mở ra và thấy cả vũ trụ. Trong truyện The Lion, the
Witch, and the Wardrobe (Sư tử, phù thủy và cái tủ áo) của C.S. Lewis, chiếc tủ
áo là lỗ sâu kết nối miên quê nước Anh với thế giới Narnia kỳ ảo.
Lỗ sâu được tìm ra trong quá trình phân tích toán học về lỗ đen. Lỗ đen là những
ngôi sao khổng lồ đã sụp đổ, có trọng lực lớn đến mức ánh sáng không thể thoát
ra. Vận tốc thoát ly lỗ đen chính bằng tốc độ ánh sáng. Trong quá khứ, lỗ đen
được xem là có trạng thái tĩnh và trọng lực vô hạn, gọi là điểm kỳ dị. Nhưng tất
cả các lỗ đen đã phát hiện thấy trong không gian đều quay khá nhanh. Năm 1963,
nhà vật lý Roy Kerr nhận thấy nếu một lỗ đen đang quay di chuyển đủ nhanh, nó
không nhất thiết sẽ sụp đổ thành một điểm mà thành một vòng xoay. Vòng này
rất ổn định, bởi lực ly tâm ngăn nó sụp đổ thêm. Vậy vật chất rơi vào lỗ đen sẽ
biến đi đâu? Các nhà vật lý chưa có câu trả lời. Nhưng có khả năng chúng sẽ xuất
hiện trở lại ở phía bên kia, qua “lỗ trắng”. Các nhà khoa học đã tìm kiếm lỗ trắng
- thực thể giải phóng vật chất thay vì hút vào - nhưng hiện vẫn chưa tìm ra.
Nếu tiếp cận vòng xoay của lỗ đen, bạn sẽ thấy không gian và thời gian bị biến
dạng mạnh, có thể thấy cả những tia sáng bị trọng lực lỗ sâu thu vào từ hàng tỷ
năm trước. Thậm chí, bạn có thể gặp bản sao của chính mình. Các nguyên tử của
bạn sẽ bị lực thủy triều kéo dài ra như sợi mỳ, trong một quá trình khó chịu và
chết người gọi là “mỳ hóa” (spaghettihcation).
