Năm 1877, nhà thiên văn người Ý Giovanni Schiaparelli phát hiện thấy trên bề
mặt Sao Hỏa có những vết thẳng dài kỳ lạ có vẻ do thiên nhiên tạo nên. Ông gọi
chúng là “canali” , trong tiếng Ý nghĩa là lòng sông, lòng suối. Tuy nhiên, khi
“canali” được dịch sang tiếng Anh, chữ i bị bỏ mất, trở thành từ “kênh đào”
(canals), khiến ngữ nghĩa hoàn toàn bị thay đổi, bởi kênh đào là nhân tạo chứ
không phải tự nhiên. Lỗi dịch sai sơ đẳng này đã dẫn đến biết bao câu chuyện
phỏng đoán hoang đường, nổi bật nhất là huyền thoại về “người Sao Hỏa”. Nhà
thiên văn giàu có và lập dị Percival Lowell đã nêu giả thuyết Sao Hỏa là một
hành tinh đang chết và người Sao Hỏa phải nỗ lực đào kênh trong tuyệt vọng để
dẫn nước từ các địa cực băng giá về tưới cho đồng ruộng khô cằn của họ. Lowell
đã dành trọn cuộc đời để chứng minh giả thuyết này. Ông dùng khoản tiền riêng
rất lớn xây dựng đài thiên văn tối tân nhất ở Flagstaff, giữa sa mạc Arizona. (Ông
chưa bao giờ chứng minh được các kênh đào này có tồn tại và nhiều năm sau, tàu
thăm dò đã cho ta thấy đó chỉ là ảo ảnh thị giác. Nhưng đài thiên văn Lowell ghi
được nhiều thành tích trên nhiều lĩnh vực khác, giúp khám phá ra Sao Diêm
Vương và cung cấp bằng chứng đầu tiên của việc vũ trụ đang giãn nở.)
Năm 1897, H. G. Wells viết cuốn The War of the Worlds (Chiến tranh giữa các
thế giới). Trong truyện, người Sao Hỏa mưu toan hủy diệt loài người và cải tạo
môi trường Trái Đất cho giống môi trường Sao Hỏa. Cuốn sách đã mở đường cho
một thể loại tiểu thuyết mới – có thể gọi là thể loại “Sao Hỏa tấn công” – và
những câu chuyện nói chơi chỉ của riêng giới thiên văn chuyên nghiệp bỗng trở
thành vấn đề sống còn của toàn thể nhân loại.
Một ngày trước lễ Halloween năm 1938, Orson Welles sử dụng các trích đoạn
trong tiểu thuyết của H. G. Wells để “chế” thành những bản tin ngắn như thật,
đầy kịch tích rồi phát đi trên sóng phát thanh. Chương trình đưa tin như thể Trái
Đất đang thực sự bị những người Sao Hỏa hung hãn xâm chiếm. Nhiều người
phát hoảng khi nghe các tin tức cập nhật về cuộc xâm lược - quân đội đã thất bại
trước các loại tia chết chóc và người Sao Hỏa đang tiến vào thành phố New York
trên tàu khổng lồ ba chân. Tin đồn từ những thính giả hoảng loạn nhanh chóng
lan truyền khắp cả nước. Hậu quả của sự hỗn loạn này là các hãng truyền thông
lớn phải cam kết không bao giờ phát đi những tin chơi khăm nữa. Lệnh cấm này
vẫn còn hiệu lực đến ngày nay.
