Tìm hiểu tâm hồn Nhật Bản, tất yếu "phải" tìm đến Kawabata, và để
phân tích tác phẩm Kawabata, chúng ta không thể không tìm về nguồn gốc,
về vị tiền bối mà Kawabata coi như người thày đã "ảnh hưởng sâu xa đến
bút pháp và tâm hồn" ông: Murasaki Shikibu, tiểu thuyết gia đầu tiên của
Nhật Bản và của nhân loại.
Nhật là một quần đảo gồm khoảng 3400 đảo trải dài hình cánh cung như
một vũ trụ hành tinh. Hondo, đảo chính, chiếm nửa phần diện tích nước
Nhật. Tục truyền, tổ tiên dân tộc Nhật là hai anh em ruột: Izanagi, người
anh và Izanami, người em gái, được một vị thần sai xuống lập quốc. Họ
đứng trên vòm trời, cầm đoản đao nạm kim cương phóng xuống đại dương
rồi vớt lên: Mỗi giọt nước từ đoản đao rơi xuống biến thành một hòn đảo.
Hai anh em Izanagi và Izanami kết hợp với nhau sinh ra dân Nhật. Từ con
mắt trái của Izanagi xuất hiện Thái Dương thần nữ Nigigi. Cháu nội của
Thái Dương thần nữ là tổ tiên của Thiên Hoàng, cho nên từ ngày lập quốc
đến nay nước Nhật chỉ có một dòng vua.
Huyền sử lập quốc của Nhật cũng như huyền sử mẹ Âu Cơ của Việt Nam
chứa nhiều mơ mộng thần kỳ. Giả thiết khoa học có khác: những hòn đảo ở
Nhật do vỏ trái đất chuyển động sinh ra. Người Nhật hợp chủng ba dòng
máu: da trắng từ sông Hắc Long sang Nhật vào thời kỳ Đồ đá mới, da vàng
Mông cổ từ Triều Tiên đến Nhật vào thế kỷ thứ VII trước Thiên chúa và
dòng Mã Lai hoặc Indonesia từ các đảo phía Nam lên.
Theo sử Trung Quốc, thì đến thế kỷ thứ IV, sau Thiên chúa, người Nhật
vẫn còn là một giống "man rợ", mặt vẽ, tay cầm đoản đao, mang cung tên,
bận quần áo may chung làm một, đi chân đất, thích uống rượu, theo đạo đa
thần, sống thành bộ lạc, trong một xã hội du mục phong kiến mà các tù
trưởng có oai quyền ngang vua. Trong niềm tin thần đạo của người Nhật,
tất cả đều có hồn, thần trụ ở khắp nơi, từ vì sao đến con sâu, ngọn cỏ. Cũng
trong thế kỷ IV này, Trung Quốc ở vào thời đại nhà Tấn, đất Giao Chỉ của
chúng ta đang bị nhà Đông Tấn đô hộ. Đối vối người Tàu, dân Việt cũng là
một giống "rợ", có tục xâm mình, hai ngón chân cái giao nhau (giao chỉ).
