tạ, không hôm nay, không cả ngày mai. Truyện thật ngắn. Câu thật ngắn.
Nhưng cái ngắn ấy phủ lên chiều dài, chiều rộng, chiều sâu, của cõi không
mênh mông. Nghệ thuật Kawabata nằm trong chỗ trống, chỗ không, như
không mà có. Ông tạo ra một vũ trụ sắc không, thuần túy Nhật Bản, vận
dụng khoảng không như một vũ trụ bên trong con người; ông tung ra
"móng sáng" như một hành tinh bí mật trong vũ trụ ấy, để người đọc, nội
suy, ngoại suy, tìm kiếm, thám hiểm... không ngừng đặt câu hỏi với nhà văn
và với chính mình: người con gái có móng sáng, là ai? Nàng trong trắng
ngây thơ "đợi người yêu đến cưới" hay nàng là sự mờ ám của "mỗi đêm
một người đàn ông khác". Cả đến sự nghèo nàn của nàng cũng u uẩn mơ
hồ, ngoài những nét đầu tương đối rõ "cô gái nghèo thuê căn lầu hai tồi
tàn", những chi tiết còn lại thường được chiếu bằng những hình ảnh thoáng
qua, như sơ xuất, như vô tình "nàng đi đôi guốc mộc của đàn ông đã mòn",
"nàng hay giặt giũ ở cửa sau". Hoặc qua lời hạch: "Không có màn à?", qua
những khúm núm sợ sệt của nàng: "Xin chàng thứ lỗi! Em sẽ thức suốt đêm
canh muỗi". Tất cả những hình ảnh, những ngập ngừng, những van xin,
vang lên như những âm thanh tức tưởi vừa thoát ra đã chìm đi...
Những âm thanh chưa kịp thành lời đã vội tắt ngấm, dội vào lục phủ ngũ
tạng kẻ đọc như những điệp khúc câm.
Nhà văn dùng thủ pháp thơ với nguyên lý song song: điệp chữ, điệp ý,
điệp động tác, điệp lời: đêm nào người con gái ấy cũng làm chừng ấy động
tác, đêm nào nàng cũng thắp hương vòng đuổi muỗi, đêm nào nàng cũng
xin tha thứ, đêm nào nàng cũng ngồi quạt cho khách, đêm nào nàng cũng
không ngừng tay quạt, đêm nào nàng cũng mơ về tuổi thơ trong bóng tối...
Một sự điệp âm thầm có hậu quả như trái phá trong tim người đọc. Như
giọt trà đậm làm mất ngủ suốt đêm. Khoảnh khắc đời nàng chỉ trôi trong
chớp mắt - thời gian lướt lên mớ chữ bé tý có thể nắm gọn trong lòng bàn
tay - vậy mà chính chúng, mớ chữ bé xíu ấy đã lọt vào ta, ở lại trong ta như
một ám ảnh bẽ bàng của cuộc đời.
